Cuộc chiến các Layer 1: Ethereum có thực sự là kẻ thống trị?

Ignas, một KOL có tiếng trong cộng đồng DeFi trên X, đã có bài phân tích về bối cảnh cạnh tranh giữa các blockchain layer 1 và layer 2 ở thời điểm hiện tại. Ignas cho rằng quan điểm Ethereum là kẻ chiến thắng duy nhất trong cuộc đua blockchain là chưa chắc chắn.

Ignas tin rằng, Ethereum đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các blockchain layer 1 khác. Bên cạnh đó, khả năng mở rộng (xử lý nhiều giao dịch cùng lúc) của Ethereum còn hạn chế cũng là một vấn đề. Hai yếu tố này có thể là lý do khiến giá trị của đồng ETH đang bị ảnh hưởng.

Ethereum: Từ kỳ vọng thống trị đến thực tế cạnh tranh

Trước đây, khi thị trường tiền điện tử ảm đạm, nhiều người vẫn tin rằng Ethereum sẽ là "ông trùm" trong số các blockchain layer 1. Các nhà đầu tư, với hy vọng thị trường sẽ sớm khởi sắc, đã bán tháo các altcoin (bao gồm cả token của các layer 1 khác) và chỉ giữ lại Bitcoin và Ethereum - hai tài sản được cho là sẽ trường tồn.

Tuy nhiên, theo Ignas, mọi chuyện đã không diễn ra như vậy.

Ban đầu, các blockchain layer 1 khác (alt-layer 1) bị cho là sẽ biến mất khỏi cuộc chiến layer 1 bởi hai lý do chính:

• Hầu hết các chain đều là chain EVM, chủ yếu cạnh tranh bằng cách sao chép các giao thức DeFi phổ biến trên Ethereum (như Aave, Uniswap V2) và dùng các chương trình thưởng (farming) để thu hút người dùng.
• Không có nhiều sự khác biệt so với Ethereum, ngoài việc có phí giao dịch rẻ hơn, tốc độ nhanh hơn, thương hiệu khác nhau và chương trình thưởng hấp dẫn hơn. Nói cách khác, chúng thiếu sự đổi mới thực sự.

Thế nhưng cho đến hiện tại, các alt-layer 1 này không những sống sót mà còn tăng trưởng mạnh mẽ và cạnh tranh quyết liệt với Ethereum, điển hình như Avalanche, Solana, BNB Chain, Polygon…

Layer 2 và làn sóng tái cơ cấu của các Layer 1

Sự phát triển của các Layer 2

Sự xuất hiện của các giải pháp layer 2 như Optimism và Arbitrum ban đầu được xem là bước đột phá cho Ethereum. Chúng hứa hẹn mang lại khả năng mở rộng, giúp Ethereum xử lý được nhiều giao dịch hơn mà không làm giảm tính bảo mật. Các layer 2 này đã hoạt động rất hiệu quả, ngay cả khi thị trường tiền điện tử ảm đạm.

Tuy nhiên, sự phát triển của layer 2 cũng kéo theo những thách thức mới cho Ethereum:

• Phân mảnh thanh khoản: Khi ngày càng có nhiều layer 2 ra đời, tài sản và người dùng trên Ethereum bị phân tán trên nhiều layer 2 khác nhau. Điều này gây khó khăn cho việc giao dịch và sử dụng, làm giảm hiệu quả của toàn bộ hệ thống.
• Cạnh tranh với các alt-layer 1: Sự thu hút của layer 2 vô tình làm lu mờ các blockchain layer 1 khác (alt-layer 1). Các alt-layer 1 này liên tục mất đi giá trị bị khóa (TVL) và người dùng, buộc chúng phải tìm cách tái cơ cấu và đổi mới để cạnh tranh thay vì chỉ fork từ Ethereum.

Sự trỗi dậy của Layer 1 Solana

Giữa bối cảnh đó, Solana nổi lên như một đối thủ đáng gờm. Với kiến trúc monolithic, Solana cho phép xử lý giao dịch nhanh chóng và hiệu quả hơn mà vẫn giữ được khả năng mở rộng.

Solana đã chứng minh rằng giải pháp rollup (công nghệ của các layer 2) không phải là cách duy nhất để mở rộng quy mô blockchain. Việc Solana hồi phục mạnh mẽ sau cú sập FTX càng khẳng định vị thế và sức hút của blockchain này.

Sự cạnh tranh giữa Ethereum và Solana đã làm dấy lên cuộc tranh luận về hai mô hình blockchain: modular và monolithic. Cuộc tranh luận này chứng minh rằng Ethereum không còn là ông vua duy nhất trong thế giới blockchain, và người dùng có nhiều sự lựa chọn hơn.

Thậm chí, nhiều nhà đầu tư từng tin tưởng vào Ethereum trong giai đoạn thị trường ảm đạm, giờ đây cũng đang chuyển hướng sang Solana và các blockchain layer 1 khác. Họ bán ETH để mua SOL và các token của các layer 1 khác, cho thấy sự thay đổi trong nhận thức và kỳ vọng của thị trường.

Các Layer 1 khác tìm kiếm hướng đi riêng

Không chỉ Solana, hiện tại nhiều layer 1 khác cũng đã có những bước phát triển đáng chú ý với tầm nhìn rõ ràng và đa dạng hơn:

Avalanche

Ra mắt Avax9000, một công nghệ cho phép người dùng tạo ra các blockchain layer 1 riêng biệt, phù hợp với nhu cầu của từng ứng dụng. Các blockchain layer 1 này có thể dễ dàng kết nối và tương tác với nhau. Ngoài ra, chúng còn đóng góp vào sự phát triển và tăng giá trị của blockchain chính Avalanche.

Sự thành công của trò chơi Off the Grid đã chứng minh tính hiệu quả của tầm nhìn này và có thể hồi sinh xu hướng GameFi.

Near

Định vị bản thân là một blockchain vừa monolithic vừa modular. Near cung cấp tính năng Chain Abstraction cho các layer 2 thông qua giao diện người dùng thống nhất (BOS), tổng hợp tài khoản layer 2 và triển khai sharding (chia nhỏ blockchain để tăng khả năng xử lý) - công nghệ mà Ethereum đã từ bỏ.

BNB Chain

Ra mắt layer 2 opBNB để giảm phí giao dịch, nhưng bản nâng cấp quan trọng hơn là BNB Greenfield, tập trung vào DataFi (kiếm tiền từ dữ liệu và sở hữu trí tuệ) và trí tuệ nhân tạo phi tập trung (đào tạo Large Language Model với bảo vệ quyền riêng tư).

Fantom

Tăng cường thiết kế monolithic với bản nâng cấp Sonic, mang lại tốc độ xử lý 2,000 giao dịch mỗi giây mà không cần sharding hay layer 2, nhằm thu hút thế hệ ứng dụng phi tập trung mới.

Gnosis

Gnosis tập trung vào việc giải quyết những vấn đề thực tế trong lĩnh vực tài chính. Mục tiêu của Gnosis là tạo ra các ứng dụng DeFi dễ sử dụng, ngay cả với những người không am hiểu nhiều về công nghệ, giúp họ tiếp cận với các dịch vụ tài chính phi tập trung một cách dễ dàng.

Trong khi đó, Cosmos, từng là tiên phong trong blockchain modular, đang phải vật lộn để duy trì vị thế. Giá trị của ATOM, đồng tiền điện tử của Cosmos, đã giảm mạnh, trở về mức giá trước khi thị trường tiền điện tử bùng nổ vào năm 2020/2021.

Điều này cho thấy Cosmos đang mất dần người dùng, thanh khoản và sức ảnh hưởng trong thị trường.

Các layer 1 mới như Sui, Sei và Aptos vẫn đang hưởng lợi từ hiệu ứng blockchain mới nổi, nhưng để phát triển bền vững, chúng cần phải tạo ra sự khác biệt và đổi mới.

Thách thức cho các Layer 2: Đổi mới hay bị lãng quên?

Các layer 2 hiện nay đang có nhiều điểm tương đồng với các alt-layer 1 trước đây: phí giao dịch rất rẻ, gần như bằng không. Các layer 2 này cũng không có nhiều điểm khác biệt, ngoài cái tên và thương hiệu riêng. Hầu hết chúng chỉ đang cố gắng thu hút các dự án clone từ Ethereum để người dùng tham gia và nhận airdrop.

Tuy nhiên, khi xu hướng airdrop hạ nhiệt, tổng giá trị bị khóa (TVL) cũng giảm theo. Các layer 2 cần phải đa dạng hóa và thu hút các ứng dụng độc đáo để tồn tại, đồng thời cải thiện mô hình tokenomics còn nhiều hạn chế. Nếu không, chúng có thể sẽ bị bỏ rơi như một số chain EVM ra đời trong mùa hè DeFi năm 2020.

Dù vậy, vẫn có những tín hiệu tích cực cho thấy các layer 2 đang nỗ lực đổi mới và phát triển:

• Liên minh tương tác của các layer 2: Optimism đang xây dựng OP Superchain, zkSync phát triển Elastic Chain, nhằm tăng cường khả năng kết nối và tương tác giữa các layer 2 sử dụng cùng một công nghệ.
• Sự hỗ trợ từ các ông lớn: Base được hậu thuẫn bởi Coinbase, zkSync đầu tư hàng triệu USD để thu hút các ứng dụng độc đáo, cho thấy tiềm năng phát triển của các layer 2 đang được công nhận.
• Khả năng tương tác toàn diện với The Surge: Vitalik Buterin đang tập trung vào việc cải thiện khả năng tương tác giữa các layer 2 trên Ethereum thông qua bản nâng cấp The Surge. Mục tiêu là giúp người dùng dễ dàng di chuyển tài sản và tương tác giữa các layer 2 khác nhau mà không bị giới hạn bởi công nghệ.

Đọc thêm: Vitalik nhắm tới mục tiêu 100,000 TPS trong lộ trình The Surge của Ethereum

Nói một cách dễ hiểu, cuộc đua giữa các blockchain layer 1 vẫn đang rất gay cấn, và Ethereum chưa chắc đã là người chiến thắng cuối cùng. Các layer 2, được xây dựng trên Ethereum để tăng cường khả năng xử lý, cũng chưa thể hiện được rõ ràng giá trị của mình.

Tuy nhiên, sự cạnh tranh này lại là điều tốt. Nó giống như một cuộc thi chạy đua, buộc mỗi blockchain phải liên tục cải tiến và phát triển để thu hút người dùng.

Trong khi các blockchain layer 1 khác đang nỗ lực để tạo ra chỗ đứng riêng, thì Ethereum cũng cần phải tìm cách để khẳng định vị thế dẫn đầu của mình, bằng cách không ngừng đổi mới và giải quyết những thách thức hiện tại.

Các layer 2 cũng phải cố gắng chứng minh mình thực sự hữu ích để góp phần vào sự phát triển chung của hệ sinh thái Ethereum.

Đọc thêm: Tiền điện tử, nhân tố then chốt trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2024