FED từng làm gì để chấm dứt lạm phát?

Gần đây, thị trường crypto liên tục dậy sóng bởi các thông tin từ FED. Tin tức từ cục dự trữ liên bang không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế Mỹ mà còn ảnh hưởng đến các quốc gia khác, các lĩnh vực đầu tư tài chính, trong đó có crypto.

Bài viết này được MarginATM tham khảo từ VOX - trang web tin tức và quan điểm của Mỹ (tại đây). Qua bài viết này, độc giả sẽ nắm được các thông tin về:

• Cách FED từng làm để hạn chế lạm phát vào năm 1981.
• Liệu FED có áp dụng chính sách tương tự trong năm 2022?
• Tác động của FED tới thị trường crypto.

Giữa tháng 7, Mỹ công bố số liệu lạm phát tháng 6 cán mốc 9.1%, mức cao nhất trong 41 năm kể từ tháng 11/1981. Ngay cả khi loại trừ giá lương thực và xăng dầu, chỉ số lạm phát CPI đã ở mức 5.9%, cao hơn rõ rệt so với những năm gần đây. 

Theo báo cáo của GALLUP mà MarginATM đã đưa tin (tại đây), lạm phát hiện nay được cho là vấn đề quan trọng nhất của Mỹ kể từ năm 1985. Theo biểu đồ dưới đây, ở những năm 1990-2020, dưới 7% người Mỹ cho rằng lạm phát là vấn đề lớn nhất của đất nước. Tuy nhiên, đến năm 2022, tỉ lệ này đã tăng lên mức 17%, gần bằng thời kỳ lạm phát tăng cao trước năm 1985 (trên 18%).

Theo đó, vào những năm 1981 trở về trước, Mỹ đang ở giữa thời kỳ lạm phát tàn bạo thứ hai (CPI > 10%) trong vòng chưa đầy một thập kỷ. Giá xăng tăng vọt; lãi suất thế chấp (mua nhà) cao ngất ngưởng khiến nhiều người thuộc tầng lớp trung lưu không thể mua nhà. Thị trường việc làm cũng yếu, với tỷ lệ thất nghiệp trên 7%. Nước Mỹ rơi vào khủng hoảng toàn diện.

Sau khi cuộc khủng hoảng kết thúc, hầu hết các nhà kinh tế học đều công nhận công lao của Paul Volcker – Chủ Tịch Cục Dự trữ Liên bang (FED) thời bấy giờ. Volcker đã kiểm soát lạm phát thông qua việc thiết kế hai cuộc suy thoái lớn, nhưng khá ngắn. Điều này buộc người dân phải cắt giảm chi tiêu, lạm phát cũng theo đó mà giảm xuống. Vào cuối những năm 1980, lạm phát đang giảm dần và nền kinh tế Mỹ cũng bùng nổ trở lại.

Năm 2022, lạm phát tuy không tồi tệ như thời kỳ 1978-1982 nhưng đây là mức cao nhất trong thập kỷ qua mà Mỹ đang phải đối mặt. Theo đó, FED đang tăng lãi suất một cách mạnh mẽ, như cách mà Volcker đã làm. 

Tuy hiện tại FED không cố gắng tạo ra cuộc suy thoái tương tự nhưng những chính sách đang được áp dụng có thể gây ra những hậu quả không mong muốn. Và nếu lạm phát tiếp tục tiếp diễn thì “cú sốc Volcker” có thể tái diễn và thậm chí là tồi tệ hơn trước đây.

FED là gì?

Cục dự trữ Liên bang hay FED (Federal Reserve System) là Ngân hàng Trung ương Mỹ được thành lập từ ngày 23/12/1913. Fed được thành lập theo Đạo luật Dự trữ Liên bang để đối phó với cuộc khủng hoảng tài chính.

FED hoạt động hoàn toàn độc lập và không bị phụ thuộc bởi chính phủ Mỹ. Đây là tổ chức duy nhất trên thế giới được phép in đồng USD. Vì vậy, FED là cơ quan nắm quyền quan trọng trong việc hoạch định, điều chỉnh chính sách tiền tệ. Theo đó, việc FED thay đổi % về lãi suất thường có tác động trực tiếp đến các thị trường tài chính và ảnh hưởng đến các nhà đầu tư.

Thời kỳ lạm phát của Mỹ năm 1981

Vào đầu năm 1970, lạm phát của Mỹ dao động một chút sau cuộc suy thoái ngắn. Sau đó, lạm phát Mỹ tăng lên đến đỉnh điểm vào năm 1974-1975. Vào năm 1979, khi Volcker được bổ nhiệm vào vị trí chủ tịch FED, lạm phát lên đến đỉnh điểm và giảm mạnh nhanh chóng. Kể từ đó, chỉ số lạm phát của Mỹ chưa bao giờ vượt quá con số 4%/năm cho đến năm 2022.

Trước năm 1965, lạm phát Mỹ ổn định, dao động quanh mức dưới 2%/năm. Vào khoảng thời gian đó, Tổng thống Lyndon Johnson và các đồng minh của ông trong Quốc hội đã bắt đầu thực hiện tăng chi tiêu lớn như một phần của cuộc chiến chống đói nghèo và cuộc chiến leo thang ở Việt Nam.

Trong khi một số chi tiêu đó (đặc biệt là về y tế), phần lớn người dân đều không phải đóng các khoản thuế cho nhà nước. Điều đó đã làm thâm hụt ngân sách nhà nước, chi tiêu tăng lên. Ở thời điểm này, nền kinh tế phát triển dẫn đến giá cả tăng cao. 

Chính quyền Johnson không có ý định cắt giảm chi tiêu. Chiến tranh Việt Nam và chương trình nghị sự chống đói nghèo ưu tiên hàng đầu của tổng thống. Vì vậy, lạm phát ngày càng tăng.

Mọi thứ trở nên tồi tệ hơn dưới thời Richard Nixon. Chiến tranh Việt Nam vẫn tiếp diễn và tốn kém một khoản tiền lớn. Cũng vào năm 1971, Nixon quyết định chấm dứt hệ thống “quy đổi vàng” lấy USD.

Trước đó, hầu hết các quốc gia phương Tây đã cố định tiền tệ của họ với đồng USD, từ đó có thể chuyển đổi sang vàng với tỷ giá 35 USD một ounce. Nhưng hệ thống này đã định giá quá cao đồng đô la so với các loại tiền tệ khác. Một phần do lạm phát của Mỹ làm giảm giá trị của đồng USD, các quốc gia khác bắt đầu yêu cầu chuyển đổi USD sang vàng ở mức mà Mỹ không thể xử lý. Hậu quả là, Nixon - Thứ trưởng Bộ Tài chính Paul Volcker đã làm “nổ tung” toàn bộ hệ thống của Mỹ lúc bấy giờ.

Năm 1973, mọi thứ lên đến mức khủng hoảng với lệnh cấm vận dầu mỏ của Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) đối với phương Tây. Giá khí đốt tăng cao (gần gấp 4 lần trong khoảng thời gian từ tháng 10/1973 đến tháng 1/1974) góp phần đẩy lạm phát tăng cao, và dẫn đến một cuộc suy thoái kéo dài kết thúc vào năm 1975.

Đến năm 1975, lạm phát nhanh chóng tăng trở lại, một phần do giá năng lượng và lương thực tăng cao. Đó là tình huống mà Volcker phải đối mặt.

Trước khi Volcker nhậm chức Chủ tịch, Fed đã không thành công trong việc điều chỉnh giá cả bằng cách cố gắng tăng lãi suất ở mức thấp. 

Thời điểm đó, Volcker đang là phó chủ tịch Fed - một trong những người ủng hộ FOMC thúc đẩy tăng mạnh lãi suất. Đến đầu tháng 8/1979, Tổng Thống Carter đã chỉ định Volcker là người kế nhiệm Miller, nhậm chức chủ tịch Fed.

Sau một vài mức tăng lãi suất khiêm tốn trong tháng đầu tiên của nhiệm kỳ, Volcker đã triệu tập cuộc họp bất ngờ (6/10/1979) và đặt Fed vào chính sách tiền tệ chặt chẽ hơn rất nhiều.

Cách FED đã làm để “chặn đứng” lạm phát

Trong tháng 10/1079, lãi suất của Fed được đặt ở mức 13.7%. Đến tháng 4/1980, lãi suất đã tăng vọt 4% lên mức 17.6% và đạt gần 20% vào năm 1981. Lãi suất cao ngất ngưỡng đã làm giảm lạm phát bằng cách giảm chi tiêu, làm chậm nền kinh tế và đã dẫn đến thất nghiệp hàng loạt. 

Fed tăng lãi suất của tất cả mọi thứ: từ nợ thẻ tín dụng, thế chấp cho đến các khoản vay kinh doanh đều tăng lên; vay vốn kinh doanh đắt hơn dẫn đến các doanh nghiệp ký hợp đồng và thuê ít hơn; khi các khoản thế chấp quá đắt, người Mỹ sẽ mua ít nhà hơn; khi tỷ lệ thẻ tín dụng cao hơn, mọi người chi tiêu và tính phí ít hơn. Kết quả là chi tiêu ít hơn, lạm phát cũng giảm đáng kể. Nhưng hậu quả là nền kinh tế cũng tăng trưởng chậm hơn.

Với phương pháp này, Volcker đã mất đến hai lần thử nghiệm để đạt được hiệu quả như mong muốn. Vào tháng 1/1980, sự thắt chặt của Volcker đã làm chậm lại hoạt động kinh tế đến mức nước Mỹ rơi vào tình trạng suy thoái. 

Sau tháng 4/1980, lãi suất của Fed thực sự bắt đầu giảm mạnh. Điều này đã hạn chế hiệu quả của các nỗ lực chống lạm phát của Fed. Fed đã thắt chặt một lần nữa sau đó và gây ra một cuộc suy thoái khác vào tháng 7/1981. Lần này tồi tệ hơn nhiều so với lần đầu tiên. 

Trong khi tỷ lệ thất nghiệp đạt đỉnh là 7.8% trong cuộc suy thoái năm 1980. Vào tháng 12/1982, tỷ lệ thất nghiệp đạt đỉnh mới ở mức 10.8% trong cuộc suy thoái lần thứ 2 kéo dài 16 tháng. Tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn so với thời kỳ đỉnh điểm của cuộc đại suy thoái năm 2009. Trong suốt những năm 1980, chế độ chính sách này được gọi là “cú sốc Volcker”. 

Vào tháng 8/1987, khi Volcker rời nhiệm sở, lạm phát đã giảm xuống 3.4%. Đây là lý do tại sao Chủ Tịch FED hiện tại, Jorome Powell hay nhắc tới Volcker, vì 40 năm qua, đây là lần đầu tiên Hoa Kỳ lại đối đầu với lạm phát cao.

Những tác động tiêu cực sau chính sách của FED

Đối với những người tán thành với chính sách trên thì Volcker là chủ tịch Fed thành công nhất trong lịch sử. Volcker là nhà hoạch định chính sách táo bạo, người đã đánh bại vấn đề lạm phát ngay cả khi hành động của ông không được lòng nhiều người.

Ở thời điểm đó, đã có rất nhiều người chỉ trích cách làm việc của Volcker là “vô nhân đạo” khi ông “cố gắng kiểm soát lạm phát hoặc bảo vệ đồng USD bằng cách buộc nhiều nhà máy và hầm mỏ phải đóng cửa khiến phần lớn người lao động bị thất nghiệp”.

Các nhà thầu xây dựng công nhân đã gửi thư cho văn phòng Volcker rằng họ không thể xây nhà, vì thị trường thế chấp đã cạn kiệt. Nông dân biểu tình bằng cách dùng máy kéo phong tỏa trụ sở Fed.

Vì thế, các nhà phê bình đã đặt câu hỏi liệu Volcker có thể đánh bại lạm phát theo cách nhân đạo hơn mà không gây ra mức thất nghiệp cao nhất kể từ cuộc Đại khủng hoảng hay không?

Cú sốc Volcker đầu những năm 1980 cũng gây ra cuộc khủng hoảng nợ ở Mỹ Latinh. Theo đó, chính phủ Mỹ Latinh đã vay tiền từ các ngân hàng Mỹ. Những ngân hàng này tính lãi suất cao hơn nhiều sau khi Volcker áp dụng chính sách mới. Nợ tăng lên đã khiến Mexico và nhiều nước khác cũng theo đó mà vỡ nợ vào năm 1982.

Trước tình hình đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã vào cuộc với tư cách là bên cho vay cuối cùng. Nhằm cứu trợ các chính phủ Mỹ Latinh để đổi lấy lời hứa giảm chi tiêu thâm hụt và thông qua cải cách kinh tế cơ cấu. Nhiều chính phủ đã phản ứng bằng cách cắt giảm y tế và các dịch vụ xã hội khác, với những người chỉ trích cho rằng chúng làm xấu đi hoàn cảnh kinh tế của người nhận và thậm chí có thể phải trả giá bằng cách làm suy yếu hệ thống y tế.

Lạm phát Mỹ năm 2022 - liệu FED có áp dụng chính sách tương tự?

Trong năm 2022, các nhà đầu tư thường “đứng ngồi không yên" mỗi khi cuộc họp FED diễn ra hay các buổi họp báo, bài phát biểu của chủ tịch Powell về vấn đề liên quan đến nền kinh tế. Theo đó, việc FED điều chỉnh chính sách tiền tệ không chỉ ảnh hưởng đến Mỹ mà còn tác động trực tiếp đến các thị trường tài chính, đặc biệt là chứng khoán và crypto.

Cụ thể, vào ngày 26/8, trong bài phát biểu tại hội nghị Jackson Hole, chủ tịch FED Jerome Powell đã nhấn mạnh về tình hình lạm phát hiện tại kèm theo động thái thắt chặt chính sách tiền tệ trong thời gian tới. Ông Powell khẳng định rằng FED sẽ sử dụng các công cụ tài chính của cơ quan một cách mạnh mẽ hơn để “tấn công” lạm phát.

“Khôi phục lạm phát về mục tiêu 2% là trọng tâm lớn nhất của chúng tôi hiện tại.” Powell cho biết.

Bài phát biểu kéo dài 10 phút của ông Powell đã khiến thị trường chứng khoán bốc hơi 1,250 tỷ USD, cao hơn vốn hoá cả thị trường crypto. 

Chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones giảm 1,008 điểm, xuống còn 32,283 (tương đương -3.03%), với mức lỗ tăng nhanh vào cuối phiên. S&P 500 giảm 3.37% xuống 4,057 và Nasdaq Composite giảm 3.94% xuống 12,141.

Vào thời điểm đó, vốn hoá thị trường crypto cũng bay màu hơn 80 tỷ USD, giảm gần 10%. Con số này thậm chí còn cao hơn vốn hoá USDT - đồng stablecoin xếp thứ 3 toàn thị trường.

Đến 29/8, thị trường crypto chưa có dấu hiệu phục hồi. Bitcoin đang giao dịch dưới ngưỡng 20,000 USD, Ethereum giảm về 1,450 USD.

Đây không phải lần đầu tiên thị trường tài chính dậy sóng trước các thông tin của FED. Nhiều chuyên gia đưa ra nhận định rằng thị trường crypto chưa thể phục hồi nếu FED tiếp tục tăng lãi suất.

Trở lại các biện pháp ngăn chặn lạm phát, để áp dụng chính sách như Volcker thì Fed phải tăng lãi suất thật mạnh và bất ngờ để tạo ra cuộc suy thoái kinh tế tương tự. Tuy nhiên, trong các bài phát biểu của mình, ông Powell tuyên bố đó không phải là quan điểm chính sách hiện tại của Fed. 

Vào tháng 6-7, Fed đã ban hành 2 đợt tăng lãi suất lớn nhất trong 28 năm. Nhưng trong cuộc họp báo thông báo về động thái này, Chủ tịch FED đã làm rõ rằng hội đồng quản trị “không cố gắng gây ra một cuộc suy thoái. Mục tiêu của chúng tôi là giảm mức lạm phát về khoảng 2% và giữ cho thị trường lao động vững mạnh”.

Tuy nhiên, cũng có nhiều người chỉ trích chính sách diều hâu của Powell và cho rằng “nỗi đau kinh tế” kiểu Volcker có thể là cần thiết. 

“Chúng ta cần 5 năm tỷ lệ thất nghiệp trên 5% để kiềm chế lạm phát. Nói cách khác, chúng ta cần 2 năm tỷ lệ thất nghiệp 7.5% hoặc 5 năm năm thất nghiệp 6%hoặc một năm thất nghiệp 10%.” Larry Summers - cựu thư ký ngân khố, người được đề cử làm chủ tịch FED vào năm 2013 đã tuyên bố.

Kết luận

Mỹ đang phải đối mặt với tỷ lệ lạm phát tăng cao nhất trong 40 năm qua. Tuy nhiên, độc giả có thể tạm tin rằng FED sẽ không gây ra một cuộc khủng hoảng như năm 1980. Ông Powell tuyên bố mục tiêu của FED là giảm mức lạm phát về khoảng 2% và giữ cho thị trường lao động vững mạnh.

Theo đó, nền kinh tế Mỹ còn trong bức tranh khá tối. Lạm phát có giảm nhẹ (8.5%) nhưng vẫn còn rất cao so với mức mong muốn là 2%.

Vậy nên, việc FED ngừng tăng lãi suất là điều gần như không thể xảy ra. FED khả năng cao sẽ tiếp tục tăng lãi suất ở mức 0.5-0.75% trong nhiều cuộc họp tới. Vậy nên, thị trường crypto khả năng cao sẽ không thể phục hồi cho đến khi FED nới lỏng các chính sách tiền tệ.