Vitalik dự đoán tương lai công nghệ thế kỷ 21
Tầm nhìn về d/acc
Vào ngày 06/01/2025, Vitalik Buterin đã chia sẻ một cách chi tiết và toàn diện về triết lý d/acc (decentralized and democratic differential defensive acceleration)*, một ý tưởng mà ông tin rằng có thể định hướng sự phát triển công nghệ theo cách làm thế giới trở nên an toàn, dân chủ và phân quyền hơn.
*d/acc là một triết lý công nghệ do Vitalik Buterin đề xuất nhằm định hướng sự phát triển công nghệ theo cách phân quyền, dân chủ hóa, và tập trung vào phòng thủ hơn là tấn công.
Ông cho rằng không nên chỉ tập trung vào việc thúc đẩy công nghệ mà còn cần tập trung vào việc đảm bảo rằng các công nghệ này ưu tiên khả năng phòng thủ, bảo vệ nhân loại khỏi các mối đe dọa, thay vì gây hại hoặc tập trung quyền lực vào tay một nhóm nhỏ.
Vitalik mở đầu bằng cách đặt vấn đề: Công nghệ có tiềm năng mang lại những lợi ích khổng lồ, nhưng nó cũng chứa đựng rủi ro lớn nếu được phát triển không đúng cách.
Một trong những nguy cơ lớn nhất mà ông đề cập là trí tuệ nhân tạo siêu thông minh (superintelligent AI). Nếu công nghệ này được xây dựng mà không có các biện pháp kiểm soát phù hợp, nó có thể dẫn đến sự phá hủy không thể đảo ngược, hoặc tước đi quyền tự chủ của con người.
Vì vậy, d/acc không chỉ đơn thuần là thúc đẩy công nghệ nhanh hơn, mà phải thúc đẩy một cách "phòng thủ khác biệt", nghĩa là tập trung vào các công nghệ giúp bảo vệ quyền con người.
Vitalik muốn nói rằng, giống như việc blockchain phi tập trung giúp phòng thủ chống lại sự kiểm soát tập trung trong công nghệ, các xã hội dân chủ cũng cần những cơ chế tương tự để bảo vệ quyền tự do, tránh sự thao túng của các tổ chức lớn.
Cách áp dụng d/acc
Trong bài viết, Vitalik mở rộng tầm nhìn của d/acc sang nhiều lĩnh vực, từ phòng thủ sinh học, mạng, thông tin đến vật lý. Ông đưa ra các ví dụ cụ thể về cách các công nghệ này có thể giúp bảo vệ nhân loại khỏi những mối đe dọa tiềm tàng:
- Phòng thủ sinh học: Các công cụ như thiết bị kiểm tra không khí và vaccine có thể giúp phát hiện và ngăn chặn các đại dịch tiềm năng từ sớm. Vitalik tưởng tượng một tương lai nơi các thiết bị này có thể phát hiện virus ngay từ một hơi thở, và các vaccine có thể được sản xuất nhanh chóng chỉ bằng các thiết bị y tế phổ thông.
- Phòng thủ mạng: Ông nhấn mạnh vai trò của các công cụ bảo mật như ZK-SNARKs trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân và chống lại các cuộc tấn công mạng. Những công nghệ bảo mật danh tính không chỉ giúp bảo vệ hệ thống mà còn duy trì quyền riêng tư trong một thế giới ngày càng kết nối.
- Phòng thủ thông tin: Với sự bùng nổ của thông tin sai lệch, Vitalik cho rằng các công cụ như thị trường dự đoán (prediction markets) và các nền tảng như Community Notes có thể đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng thông tin và duy trì sự gắn kết cộng đồng.
Tầm quan trọng của crypto trong d/acc
Vitalik dành một phần quan trọng để giải thích vai trò của crypto trong việc thúc đẩy d/acc. Ông nhấn mạnh rằng các giá trị cốt lõi của crypto như phân quyền, chống kiểm duyệt, và thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu mở, rất phù hợp với triết lý d/acc.
Crypto không chỉ cung cấp các công cụ công nghệ như blockchain, ZK-SNARKs, mà còn tạo ra môi trường thử nghiệm lý tưởng để phát triển và áp dụng các ý tưởng mới.
Ví dụ, thị trường dự đoán trên blockchain không chỉ là một công cụ kinh tế mà còn là một cách để xử lý thông tin trong các môi trường phức tạp. Vitalik cũng nhấn mạnh rằng cộng đồng crypto, vốn có tính thử nghiệm cao và tập trung vào hành động, là nơi lý tưởng để phát triển các công nghệ d/acc có tính tập thể, như phòng thủ thông tin và phòng thủ sinh học.
Ngoài ra, Vitalik đề cập đến các cơ chế tài trợ hàng hóa công (public goods funding) mà crypto đã tiên phong, như quadratic funding và deep funding. Những cơ chế này không chỉ giúp tài trợ công bằng cho các dự án mã nguồn mở mà còn thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm trong việc phát triển công nghệ.
Một trong những điểm nhấn của bài viết là cảnh báo của Vitalik về nguy cơ từ trí tuệ nhân tạo siêu thông minh. Ông cho rằng AI có thể trở thành mối đe dọa nghiêm trọng nếu được phát triển mà không có kiểm soát. Để đối phó, ông đề xuất hai giải pháp chính:
- Trách nhiệm pháp lý: Đặt trách nhiệm lên những người sử dụng, triển khai, và phát triển AI, nhằm đảm bảo rằng các hệ thống AI được xây dựng một cách an toàn và có trách nhiệm.
- Nút tạm dừng phần cứng (Soft Pause): Thiết lập khả năng tạm dừng các hệ thống tính toán mạnh trong thời gian ngắn, để nhân loại có thời gian xử lý các rủi ro tiềm ẩn.
Vitalik nhấn mạnh rằng mặc dù các biện pháp này không phải là giải pháp lâu dài, nhưng chúng có thể cung cấp thời gian cần thiết để chuẩn bị và phát triển các biện pháp đối phó bền vững hơn.
Tầm nhìn tương lai
Vitalik kết thúc bài viết bằng một tầm nhìn đầy tham vọng: Xây dựng một thế giới nơi công nghệ không chỉ giúp nhân loại tồn tại mà còn phát triển vượt bậc.
Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng để đạt được điều này, người dùng cần tránh các cạm bẫy của công nghệ tiên tiến, chẳng hạn như sự tập trung quyền lực quá mức hoặc mất đi quyền tự do cá nhân.
Với các công cụ hiện đại và sự hợp tác toàn cầu, Vitalik tin rằng nhân loại có thể vượt qua những thách thức này và xây dựng một tương lai sáng sủa hơn.
Đọc thêm: Viction ra mắt Retrodrop #1: Airdrop 1,250,000 VIC cho người dùng