Gần 10 năm phát triển của Ethereum qua góc nhìn phí Gas
Từ những ngày đầu chỉ đơn thuần là nền tảng giao dịch token ETH, Ethereum đã phát triển thành một hệ sinh thái đa dạng với hàng nghìn ứng dụng từ DeFi, NFT cho đến game blockchain...
Sự thay đổi này được phản ánh rõ nét qua chi phí giao dịch (phí gas), một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc áp dụng và sử dụng Ethereum.
Nhìn lại chặng đường gần 10 năm phát triển của Ethereum qua lăng kính độc đáo: phí gas, để khám phá những yếu tố then chốt đã định hình nên hệ sinh thái sôi động này và dự đoán những xu hướng cho tương lai.
Lịch sử phát triển của Ethereum theo biểu phí gas
Lịch sử phát triển của Ethereum theo biểu phí gas có thể chia thành 4 giai đoạn chính:
Giai đoạn sơ khai (2015 - 2017)
Trong những năm đầu tiên, Ethereum chủ yếu được sử dụng cho các giao dịch ETH đơn giản. Chi phí giao dịch ở giai đoạn này tương đối thấp, bởi số lượng người dùng và ứng dụng còn hạn chế.
Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn chứng kiến sự xuất hiện của hai yếu tố quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển bùng nổ sau này: hợp đồng thông minh (Contract Management) và token ERC-20.
Hợp đồng thông minh cho phép tạo ra các ứng dụng phi tập trung, trong khi token ERC-20 mở ra khả năng phát hành các loại tài sản kỹ thuật số mới trên nền tảng Ethereum.
Giai đoạn phát triển (2018 - 2020)
Giai đoạn này đánh dấu sự tăng trưởng mạnh mẽ của hệ sinh thái Ethereum, kéo theo đó là sự gia tăng đáng kể về chi phí giao dịch. Nguyên nhân chính đến từ sự bùng nổ của các token ERC-20 và các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi), đặc biệt là các sàn giao dịch phi tập trung (DEXs).
Đặc biệt, tổng phí giao dịch đã có một bước nhảy vọt từ năm 2019 sang 2020 và từ 2020 sang 2021. Cụ thể:
- Từ 2019 đến 2020: Phí giao dịch tăng gấp 10 lần (tương đương 1,000%), từ 46 triệu USD lên 452 triệu USD.
- Từ 2020 đến 2021: Phí giao dịch tiếp tục tăng mạnh gấp 20 lần so với 2020 (tương đương 2,000%), đạt mức kỷ lục 9.82 tỷ USD. Mức phí gần 10 tỷ USD vào năm 2021 là tổng phí giao dịch cao nhất từ trước đến nay trên mạng lưới Ethereum.
Cơn sốt ICO với hàng ngàn token ERC-20 được phát hành, cùng với sự ra đời của các ứng dụng DeFi đầu tiên như MakerDAO và Compound Finance, đã thu hút đông đảo người dùng và đẩy chi phí giao dịch lên cao.
Bên cạnh đó, các ứng dụng trò chơi (Gaming apps) như CryptoKitties và sự xuất hiện của stablecoin cũng góp phần làm đa dạng hóa hệ sinh thái Ethereum.
Giai đoạn bùng nổ (2021 - 2023)
Năm 2021, Ethereum bước vào giai đoạn bùng nổ với sự phổ biến rộng rãi của NFT và DeFi. Các dự án NFT đình đám như Bored Ape Yacht Club, CryptoPunks đã tạo nên cơn sốt sưu tầm trên toàn cầu, trong khi các giao thức DeFi 2.0 như Aave và Curve Finance thu hút lượng lớn TVL.
Tuy nhiên, sự tắc nghẽn mạng lưới do lượng giao dịch tăng đột biến đã đẩy phí gas lên mức cao kỷ lục, khiến người dùng phải đau đầu với những khoản phí khổng lồ.
Cũng chính trong giai đoạn này, các giải pháp layer 2 như Optimism và Arbitrum chuẩn bị và ra đời, hứa hẹn sẽ giải quyết bài toán về khả năng mở rộng và chi phí giao dịch.
Giai đoạn hiện tại (2024)
Mặc dù chi phí giao dịch đã giảm so với đỉnh điểm năm 2021, DEXs vẫn là ứng dụng chiếm ưu thế và đóng góp phần lớn vào chi phí giao dịch trên Ethereum.
ETH Transfer, ERC-20, DEX và Stablecoin luôn giữ vị trí quan trọng trong bảng xếp hạng, cho thấy nhu cầu cơ bản về giao dịch, hoán đổi tài sản và lưu trữ giá trị vẫn luôn hiện hữu.
Layer 2 tiếp tục được phát triển và hoàn thiện, ngày càng mở rộng và thu hút người dùng, hướng đến mục tiêu tăng tốc độ giao dịch và giảm chi phí hơn nữa.
Một điểm đáng chú ý là sự xuất hiện của Bridge trong top 8 hạng mục có phí gas cao nhất. Điều này cho thấy nhu cầu kết nối chuỗi (multichain) đang ngày càng tăng, người dùng không chỉ muốn hoạt động trên Ethereum mà còn muốn di chuyển tài sản sang các blockchain khác với chi phí rẻ và tốc độ nhanh hơn.
Mặt khác, việc phí giao dịch từ NFT marketplace và NFT transfer biến mất khỏi bảng xếp hạng năm 2024 có thể là dấu hiệu cho thấy thị trường NFT đang dần bão hòa và bước vào giai đoạn mới.
Nhìn chung, chi phí giao dịch trên Ethereum biến động theo sự phát triển của hệ sinh thái. Sự xuất hiện của các ứng dụng mới, sự gia tăng số lượng người dùng và nhu cầu sử dụng mạng lưới đều tác động trực tiếp đến phí gas.
Đánh giá chung và triển vọng tương lai
Sự biến động của phí gas không chỉ phản ánh mức độ hoạt động của mạng lưới, mà còn hé lộ những xu hướng và bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển của Ethereum.
Vậy, tương lai nào đang chờ đón Ethereum ở phía trước? Có thể đưa ra một số dự đoán về xu hướng phát triển của nền tảng này:
Layer 2 sẽ tiếp tục bùng nổ:
- Các giải pháp layer 2 sẽ đóng vai trò then chốt trong việc mở rộng quy mô và giảm phí giao dịch cho Ethereum. Sự cạnh tranh giữa các layer 2 sẽ ngày càng khốc liệt, thúc đẩy sự đổi mới và phát triển các công nghệ mới.
- Các dự án layer 2 tiềm năng như Optimism, Arbitrum, zkSync, StarkNet... sẽ thu hút ngày càng nhiều người dùng và ứng dụng.
- Ethereum có thể trở thành một "blockchain của các blockchain", nơi các layer 2 hoạt động như những thành phố độc lập, kết nối với nhau thông qua mạng lưới chính.
DeFi vẫn là trụ cột:
- DeFi sẽ tiếp tục là một trong những ứng dụng quan trọng nhất trên Ethereum. Các giao thức DeFi sẽ ngày càng đa dạng và phức tạp, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dùng.
- Sự kết hợp giữa DeFi và layer 2 sẽ tạo ra những sản phẩm tài chính phi tập trung với hiệu suất cao và chi phí thấp.
NFT sẽ phát triển theo hướng ứng dụng thực tế:
- Thị trường NFT có thể sẽ bớt nóng hơn so với giai đoạn 2021-2022, nhưng NFT sẽ tiếp tục phát triển theo hướng ứng dụng thực tế hơn, ví dụ như trong lĩnh vực game, quản lý danh tính, chuỗi cung ứng,...
- Các dự án NFT thành công trong tương lai sẽ là những dự án mang lại giá trị thực sự cho người dùng, thay vì chỉ tập trung vào yếu tố đầu cơ. Xu hướng chuyển đổi từ NFT sang token, như Bored Ape Yacht Club đã làm với token APE, DeGods với token DEGOD, có thể sẽ trở nên phổ biến hơn, nhằm mang lại nhiều lợi ích và quyền lợi hơn cho người sở hữu NFT.
Ethereum sẽ phải đối mặt với những thách thức:
- Cạnh tranh từ các blockchain khác: Các blockchain layer 1 mới với những công nghệ tiên tiến và chi phí giao dịch thấp đang cạnh tranh gay gắt với Ethereum.
- Vấn đề về bảo mật: Ethereum cần tiếp tục nâng cao tính bảo mật để ngăn chặn các cuộc tấn công và lỗ hổng.
- Khả năng mở rộng: Mặc dù layer 2 là giải pháp hứa hẹn, nhưng Ethereum vẫn cần tiếp tục cải thiện khả năng mở rộng của mạng lưới chính.
Tóm lại, chi phí giao dịch Ethereum đã vẽ nên bức tranh sống động về hành trình phát triển của nền tảng này, từ nền tảng giao dịch ETH đơn thuần đến hệ sinh thái DeFi và NFT sôi động.
Phí gas không chỉ là thước đo hoạt động mạng lưới, mà còn hé lộ những bước ngoặt quan trọng, thúc đẩy sự ra đời của các giải pháp mới.
Tương lai của Ethereum phụ thuộc vào khả năng thích ứng, đổi mới và sự ủng hộ của cộng đồng, được mong đợi sẽ tiếp tục dẫn đầu cuộc cách mạng blockchain.