Đầu tư trong thời suy thoái

Không ai mong muốn nền kinh tế rơi vào suy thoái – những con số đỏ, thị trường biến động, công việc bấp bênh… tất cả đều tạo ra cảm giác bất an. Nhưng nếu nhìn rộng hơn, suy thoái không phải là điều bất thường. Nó là một phần tất yếu của chu kỳ kinh tế, giống như mùa đông trong tự nhiên – lạnh lẽo nhưng cần thiết để tạo điều kiện cho sự hồi phục sau đó.

Hiểu rõ bản chất của suy thoái giúp chúng ta tránh được những phản ứng hoảng loạn ngắn hạn. Vì thực tế đã cho thấy, không phải suy thoái nào cũng giống nhau, và đôi khi thị trường chứng khoán vẫn có thể tăng trưởng ngay trong những giai đoạn tưởng chừng ảm đạm.

Điều quan trọng là bạn có chuẩn bị từ trước, giữ vững kế hoạch dài hạn và không để cảm xúc chi phối quyết định tài chính của mình. Khi đã có sự chuẩn bị vững vàng, bạn sẽ đi qua suy thoái với tâm thế chủ động hơn – thậm chí có thể nắm bắt được những cơ hội mà người khác bỏ lỡ.

Suy thoái là chuyện bình thường

Khi nhắc đến suy thoái, nhiều người lập tức nhớ đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 – một cơn địa chấn kinh tế để lại dấu ấn sâu đậm trong tâm trí nhà đầu tư. Nhưng thực tế, không phải mọi cuộc suy thoái đều nghiêm trọng và kéo dài như vậy. Cuộc khủng hoảng năm 2008 là một trường hợp ngoại lệ, chứ không phải mẫu số chung.

Tính từ năm 1950 đến 2022, nền kinh tế Mỹ đã trải qua 11 cuộc suy thoái. Trung bình, mỗi cuộc kéo dài khoảng 11 tháng – có những lần chỉ vỏn vẹn hơn 3 tháng. Điều đáng chú ý là trong số đó, 5 cuộc suy thoái vẫn ghi nhận lợi nhuận tích cực trên thị trường chứng khoán. Nói cách khác, không phải cứ suy thoái là nhà đầu tư sẽ thua lỗ, và không phải lúc nào cũng cần phải tháo chạy khỏi thị trường.

Tuy nhiên, tâm lý con người thường có xu hướng ghi nhớ những trải nghiệm tiêu cực và gần nhất. Điều đó khiến nhiều nhà đầu tư đánh đồng mọi cuộc suy thoái với khủng hoảng, từ đó phản ứng thái quá: bán tháo tài sản, từ bỏ kế hoạch đầu tư dài hạn, hoặc ngần ngại tái đầu tư sau khi thị trường phục hồi. Chính nỗi sợ này đôi khi mới là nguyên nhân khiến họ bỏ lỡ cơ hội thực sự.

Suy thoái không đồng nghĩa với chứng khoán lao dốc

Khi nền kinh tế bước vào suy thoái, phản ứng quen thuộc của nhiều nhà đầu tư là bán tháo cổ phiếu hoặc đứng ngoài quan sát, chờ “cơn bão đi qua”. Tuy nhiên, dữ liệu lịch sử lại cho thấy một bức tranh không hề đơn giản như vậy. Từ năm 1950 đến 2022, nước Mỹ trải qua 11 cuộc suy thoái. Và bất ngờ là trong 5 lần đó, chỉ số S&P 500 – đại diện cho thị trường chứng khoán Mỹ – vẫn ghi nhận mức lợi nhuận dương.

Nói cách khác, không phải cứ suy thoái là thị trường lao dốc. Trên thực tế, thị trường thường bắt đầu phục hồi từ trước khi nền kinh tế chính thức “thoát đáy”.

Ví dụ rõ nét là năm 2020: khi đại dịch COVID-19 khiến kinh tế toàn cầu rơi vào hỗn loạn, thị trường Mỹ vẫn bật tăng khoảng 70% từ ngày 23/3 đến hết năm. Tương tự, sau khủng hoảng tài chính 2008, chứng khoán Mỹ phục hồi mạnh mẽ với mức tăng khoảng 68% chỉ trong năm 2009.

Lý do là thị trường phản ứng theo kỳ vọng tương lai, chứ không đơn thuần dựa trên tình hình hiện tại. Khi các nhà đầu tư bắt đầu kỳ vọng vào sự hồi phục, dòng tiền sẽ quay lại thị trường – bất chấp tin tức xấu vẫn tràn ngập các mặt báo.

Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra một rủi ro lớn: nếu bạn cố gắng “bắt đáy” hoặc vội vàng “thoát hàng” để né tránh thua lỗ ngắn hạn, rất có thể bạn sẽ bỏ lỡ chính giai đoạn hồi phục mạnh mẽ nhất. Thị trường không báo trước lúc phục hồi, và những ngày tăng điểm mạnh nhất thường diễn ra sau những thời điểm bi quan nhất.

Giữ vững kỷ luật đầu tư, tránh đưa ra quyết định theo cảm xúc, và tin vào chiến lược dài hạn – đó mới là cách giúp bạn vượt qua suy thoái một cách an toàn và hiệu quả.

Đầu tư trong suy thoái không hề là quyết định tồi. Quan trọng là?

Khi nền kinh tế rơi vào suy thoái, nỗi sợ mất tiền thường khiến nhà đầu tư trở nên thận trọng một cách cực đoan: bán tháo tài sản, tích trữ tiền mặt, hoặc đứng ngoài thị trường để "chờ mọi thứ ổn định lại". Nhưng sự thật là, đầu tư trong suy thoái – nếu được thực hiện kỷ luật và có tầm nhìn dài hạn – không hề là một quyết định tồi.

Nhiều nghiên cứu độc lập, trong đó có các phân tích dựa trên mô phỏng Monte Carlo, đã chỉ ra rằng thời điểm bắt đầu đầu tư – dù là trong hay ngoài suy thoái – không ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận dài hạn. Cụ thể, một nghiên cứu của Vanguard mô phỏng hàng ngàn kịch bản thị trường khác nhau cho thấy: nếu bạn đầu tư trong một giai đoạn suy thoái và giữ danh mục trong 10–20 năm, lợi suất trung bình không khác mấy so với người đầu tư ở thời điểm nền kinh tế đang tăng trưởng.

Vấn đề nằm ở chỗ khác: chính những phản ứng cảm tính của nhà đầu tư mới là kẻ thù lớn nhất của hiệu quả đầu tư. Việc rút vốn giữa lúc thị trường đang giảm, hoặc chuyển toàn bộ sang tài sản phòng thủ như trái phiếu hay tiền mặt, có thể khiến bạn bỏ lỡ giai đoạn hồi phục – vốn thường đến bất ngờ và rất mạnh mẽ.

Thay vì cố gắng “né suy thoái”, một chiến lược hợp lý hơn là duy trì phân bổ tài sản phù hợp với khẩu vị rủi ro, kiên định với kế hoạch đầu tư ban đầu và tái cân bằng danh mục khi cần thiết. Suy thoái là một phần tự nhiên của chu kỳ kinh tế, và đầu tư xuyên suốt các chu kỳ đó mới là cách xây dựng tài sản bền vững.

Gạt bỏ cảm xúc, vượt qua suy thoái

Suy thoái là một phần tất yếu của chu kỳ kinh tế, và lịch sử cho thấy nó không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với thua lỗ trên thị trường. Điều quan trọng không nằm ở việc dự đoán chính xác thời điểm suy thoái, mà ở cách bạn phản ứng với nó. Giữ vững kỷ luật đầu tư, không hành động theo cảm xúc, và bám sát kế hoạch dài hạn là những yếu tố then chốt giúp bạn vượt qua giai đoạn bất ổn.

Trong đầu tư, đôi khi kiên nhẫn và nhất quán mới là chiến lược hiệu quả nhất. Khi bạn chuẩn bị kỹ càng và hành động có kỷ luật, suy thoái có thể trở thành cơ hội – chứ không chỉ là mối đe dọa.

Đọc thêm: Tư duy đặt cược