Dự án nổi bật trong Narrative Zero-Knowledge Proofs (ZKP) là gì?
Electric Capital đã thực hiện một thống kê toàn diện (ZK Project Map), tổng hợp hầu hết các dự án liên quan đến công nghệ Zero-Knowledge Proofs (ZKP) trong thị trường crypto. Báo cáo ghi nhận 253 dự án riêng biệt, được phân chia thành 53 nhóm, và con số này vẫn đang không ngừng tăng lên.
Bài viết dưới đây là bản tóm tắt ngắn gọn (TL;DR) dành cho các nhà đầu tư muốn nhanh chóng nắm bắt các nhóm dự án chính liên quan đến ZKP. Nội dung chính tập trung vào những nhóm dự án/ dự án lâu đời, đã có traction tốt và phù hợp với nhiều chiến lược giao dịch khác nhau như spot trading, margin trading, hay future trading.
Hãy xem bài viết như một nguồn tài liệu tham khoản và DYOR trước khi đưa ra quyết định đầu tư có!
Privacy coin Layer 1
Privacy Coins là các blockchain layer 1 (L1) tập trung vào ẩn danh và bảo mật giao dịch, sử dụng công nghệ Zero-Knowledge Proofs (ZKP) để xác minh thông tin mà không tiết lộ dữ liệu.
- Đặc điểm: Privacy Coin L1 = Layer 1 + ZKP + Privacy (quyền riêng tư).
- Thích hợp cho Margin/Perpetual Trading.
Nhóm token này đã qua 2-3 chu kỳ thị trường với traction không quá nổi bật, nhưng nếu ZKP bùng nổ, chúng có thể tăng trưởng theo xu hướng. Hai dự án hàng đầu, Monero (XMR) và Zcash (ZEC) có thanh khoản tốt và được hỗ trợ trên các sàn lớn như Binance, Bybit...
General Purpose ZK Rollup
ZK Rollup là nhóm dự án rộng lớn và cạnh tranh nhất trong lĩnh vực Zero-Knowledge Proofs (ZKP), đồng thời mang lại giá trị lớn nhất cho hệ sinh thái ZKP.
Công nghệ ZKP trong ZK Rollup được sử dụng để mở rộng quy mô và xác minh tính chính xác của quá trình chuyển đổi trạng thái, đảm bảo tính toàn vẹn khi cập nhật dữ liệu từ layer 2 lên layer 1.
- Đặc điểm: General Purpose ZK Rollup = Layer 2 + ZKP + General Purpose.
- Thích hợp cho Spot/Margin/Perpetual Trading.
Hiện tại, sân chơi của nhóm dự án ZK Rollup chủ yếu tập trung trên Ethereum với các dự án nổi bật đã ra mắt token như Starknet (STRK), Scroll (SCR), Taiko (TAIKO), và Zksync (ZK). Năm 2025, sự cạnh tranh có thể mở rộng sang Bitcoin khi narrative “Bitcoin layer 2” trở nên viral trở lại.
Các token của nhóm dự án Rollup rõ ràng thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư theo đuổi narrative “ZKP,” và giá của chúng phần nào đã phản ánh kỳ vọng của thị trường. Bên cạnh đó, quá trình phân phối token cũng có thể ảnh hưởng đáng kể đến biến động giá.
Kỳ vọng lợi nhuận từ nhóm dự án này sẽ không quá cao, các nhà giao dịch có thể cân nhắc đầu tư vào hệ sinh thái các dự án này để tối ưu tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận (R:R).
Proof Generation & Proof Verification
Proof Generation & Proof Verification là hai nhóm dự án mới nổi trong narrative “ZKP,” tập trung vào việc tạo và xác minh Zero-Knowledge Proofs (ZKP):
- Proof Generation đề cập đến quá trình tạo ra một bằng chứng mật mã (ZK Proof) để chứng minh tính đúng đắn của một tuyên bố hoặc giao dịch.
- Proof Verification là quá trình xác nhận tính hợp lệ của bằng chứng ZK, đảm bảo rằng bằng chứng được tạo ra là chính xác và đáng tin cậy.
Gần như tất cả các dự án liên quan đến 2 nhóm dự án này đều chưa có token, thích hợp săn Retroactive, chạy node để đầu cơ sự kiện token TGE.
Proof Generation đem xu hướng “đào coin theo cơ chế PoW” quay trở lại. Các nhà đầu tư cân nhắc việc đầu tư máy móc cấu hình khủng và băng thông cao để tạo bằng chứng theo yêu cầu và nhận lại lợi nhuận tương ứng.
Rất nhiều dự án tham gia trong lĩnh vực này nhưng phần lớn chúng còn đang phát triển và chưa ra mắt token. Dự án duy nhất đang đề cập tới việc khởi động mạng và ra mắt token là Gevulot.
Proof Verification giải quyết vấn đề xác minh ZKP trên Ethereum mainnet hiện đang tốn rất nhiều chi phí. Nhóm dự án này tổng hợp nhiều bằng chứng đơn lẻ thành một bằng chứng duy nhất, sau đó mới xác minh chúng on chain để tối đa hoá hiệu quả về mặt chi phí.
Tương tự Proof Generation, trong nhóm Proof Verification cũng hầu hết chưa ra token, chỉ có Aligned layer đề cập tới vấn đề này.
Một vài dự án đơn lẻ đáng chú ý khác
Mina Protocol - Blockchain nhẹ nhất thế giới
Mina Protocol (MINA) sử dụng công nghệ Zero-Knowledge Proofs (ZKP) để làm cho việc xác minh blockchain trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.
Mỗi block mới trong mạng lưới Mina được đề xuất kèm theo một bằng chứng ZKP để chứng minh rằng quá trình chuyển đổi trạng thái blockchain là chính xác và toàn vẹn. Điểm đặc biệt là bằng chứng này có kích thước rất nhỏ, chỉ khoảng 22 KB, bất kể kích thước tổng thể của blockchain.
Nhờ đó, việc xác minh trạng thái blockchain trên Mina trở nên cực kỳ dễ dàng và có thể thực hiện trên những thiết bị có cấu hình thấp, chẳng hạn như điện thoại thông minh hoặc laptop thông thường. Đây chính là nguồn gốc của chiến dịch marketing “Blockchain nhẹ nhất thế giới” mà Mina Protocol đã xây dựng.
Mặc dù để đạt được điều này, Mina đã đánh đổi một số khía cạnh, nhưng hướng tiếp cận của dự án được xem là đúng đắn trong dài hạn. Mina Protocol (MINA) thích hợp cho Spot/ Margin/ Perpetual Trading.
Aztec - dự án Privacy General Purpose ZK Rollup hàng đầu thị trường
Aztec sở hữu một vị thế độc đáo trong nhóm các dự án Rollup trên Ethereum, không chỉ nhờ khả năng hỗ trợ tính toán mục đích chung mà còn bởi tính năng nổi bật về quyền riêng tư.
Điểm nhấn lớn nhất của Aztec là Privacy (quyền riêng tư). Trên mạng lưới Aztec, mọi giao dịch đều được mã hóa, đảm bảo thông tin cá nhân và số dư của người dùng được bảo vệ tuyệt đối. Điều này mang lại lợi thế vượt trội so với các Rollup thông thường, khi mà quyền riêng tư ngày càng trở thành yếu tố được coi trọng trong thế giới blockchain.
Aztec vẫn chưa ra mắt token, thích hợp săn Retroactive, chạy node để đầu cơ cho token TGE.
Đọc thêm: Cách kiếm lãi suất cao hơn gửi tiết kiệm ngân hàng với Crypto