Khi thị trường cho bạn quả quýt
Chỉ mới chưa đầy 2 tháng trước, Bitcoin phá kỷ lục 100,000 USD. Vốn hoá đồng coin lúc bấy giờ vượt 1,970 tỷ USD, xếp thứ 7 thế giới. Bitcoin được kỳ vọng vượt mặt Alphabet (mã cổ phiếu của Google) và Amazon khi vốn hóa của 2 ông lớn này chỉ chênh lệch với Bitcoin có vài trăm tỷ USD.
Còn bây giờ, vốn hóa thị trường tiền mã hóa sập về mức thấp nhất trong 3 năm. Không chỉ Bitcoin giảm, các altcoin lớn như Ethereum, Solana hay XRP cũng chịu chung số phận. Nhiều nhà đầu tư ồ ạt bán tháo tài sản để đề phòng thị trường chuyển biến tiêu cực.
Sợ hãi là chuyện bình thường
Khi thị trường đảo chiều, chúng ta không nghĩ đến gì khác ngoài nỗi sợ hãi. Chứng kiến giá đồng coin mình hold lao dốc, chúng ta hoảng loạn, tin rằng thị trường đang sụp đổ. Chúng ta vội vã bán tháo ở mức giá thấp nhất, chốt lỗ và bỏ lỡ đợt phục hồi sau đó.
Daniel Kahneman và Amos Tversky, 2 nhà tâm lý học nổi tiếng được trao giải Nobel năm 2002, đã chỉ ra rằng cảm giác đau đớn khi thua lỗ lớn gấp đôi so với niềm vui khi lãi cùng một khoản tiền.
Kiếm được 1 tỷ đồng khi lãi chứng khoán cũng vui đó, nhưng nỗi đau khi lỗ 1 tỷ đồng còn lớn hơn nhiều. Khi giá token giảm vài chục phần trăm, họ lo lắng sẽ mất thêm nữa và bán tháo dù giá ở đáy.
Nếu thấy việc thua lỗ chưa đủ chua chát thì có một sự thật có thể phát ra tiếng là:
Danh mục đầu tư của bạn giảm 50% nghĩa là bạn cần kiếm lại 100% mới về lại vị trí ban đầu.
Sau đợt giảm giá dữ dội của chứng khoán Mỹ hồi tháng 10/2002, rất nhiều người đã không dám quay trở lại thị trường. Họ bỏ lỡ cơ hội lấy lại những gì đã mất, khi các chỉ số chứng khoán chính S&P 500 và DJIA đã tăng liên tục trong 4 năm sau đó và vượt đỉnh vào năm 2007.
Tình trạng tương tự có lẽ cũng đã diễn ra với những người thua lỗ trong khủng hoảng tài chính năm 2008, khi chỉ cuối năm 2013, 2 chỉ số này đã vượt mức đỉnh của cuộc khủng hoảng.
Tác giả tài chính Nick Murray từng nói:
"Hiệu suất đầu tư không quyết định lợi nhuận thực tế. Hành vi của nhà đầu tư mới là yếu tố quyết định".
Ai cũng nói kỷ luật là nền tảng của một chiến lược đầu tư thành công. Nhưng đó không chỉ đơn thuần là tuân thủ quy tắc mà còn là làm chủ cảm xúc.
Những sai lầm lớn nhất trong đầu tư thường không xuất phát từ chiến lược kém, mà từ những quyết định bị cảm xúc chi phối. Sợ hãi là cảm xúc bình thường, nhưng điều quan trọng là không để nỗi sợ ảnh hưởng đến quyết định đầu tư, đặc biệt trong giai đoạn biến động mạnh.
Đừng nghĩ “lần này sẽ khác”
Theo nhà đầu tư huyền thoại Howard Marks, mọi thị trường tài chính luôn vận hành theo chu kỳ bùng nổ - suy thoái - phục hồi, và điều này đã xảy ra nhiều lần trong quá khứ. Nhà đầu tư thành công là người nhận ra được vị trí của mình trong chu kỳ và hành động hợp lý.
Chu kỳ là điều không thể tránh khỏi. Khi mọi người tin rằng lần này sẽ khác, họ thường sai.
Ông ví dụ, trong giai đoạn bùng nổ, thị trường tràn đầy lạc quan, giá cổ phiếu tăng mạnh, nhưng đây cũng là lúc rủi ro cao nhất. Những nhà đầu tư hiểu chu kỳ sẽ không bị cuốn theo sự hưng phấn mà sẽ thận trọng hơn.
Khi thị trường suy thoái, nhiều người sợ hãi bán tháo tài sản. Đến ngày thứ 10 thị trường giảm, nhiều người bắt đầu gào thét thị trường tiền mã hóa hay thậm chí cả giới tài chính đã đến hồi sụp đổ. Thị trường một khi tăng trưởng thì tất sẽ đến lúc suy yếu. Do đó, việc giá tài sản của bạn giảm là chuyện hết sức bình thường.
Nhớ lại năm 2018, từ mức đỉnh gần 20,000 USD, giá nhanh chóng lao dốc xuống còn 10,000 USD, thổi bay một nửa giá trị chỉ trong vài tuần. Tin tức về việc Trung Quốc và Hàn Quốc siết chặt quy định tiền mã hóa khiến nhà đầu tư hoảng loạn. Những người từng tin vào giấc mơ làm giàu nhanh lúc bấy giờ đối mặt với sự thật phũ phàng.
Sang tháng 2/2018, thị trường tiếp tục chứng kiến sự bán tháo ồ ạt. Giá Bitcoin chạm đáy 6,000 USD, mức thấp nhất trong nhiều tháng. Người ta bắt đầu tự hỏi: Liệu đây có phải là dấu chấm hết cho Bitcoin?
Biểu đồ giá Bitcoin những năm sau đó trả lời là KHÔNG.
Tháng 11/2021, giá trị đồng Bitcoin đạt mức cao kỷ lục 69,000 USD. Thị trường tiền mã hóa khi đó cũng chạm mốc 3,000 tỷ USD nhờ các biện pháp kích thích tài chính và tiền tệ của các quốc gia trên thế giới nhằm giảm thiểu thiệt hại kinh tế do dịch COVID-19.
Tuy nhiên, khi các nước mở cửa trở lại, lạm phát gia tăng buộc các ngân hàng trung ương phải triển khai các biện pháp thắt chặt lãi suất và khiến các nhà đầu tư từ bỏ các loại tài sản rủi ro cao hơn như cổ phiếu công nghệ và tiền mã hóa.
Khi các nhà đầu tư quay lưng với tiền kỹ thuật số, các công ty tiền số lớn đã gặp khó khăn, trước tiên là sự sụp đổ của đồng TerraUSD vốn được coi là đồng tiền ổn định (stablecoin) và đồng Luna. Bitcoin và các đồng tiền kỹ thuật số khác đồng loạt lao dốc theo, giảm hơn 50% giá trị chỉ trong vòng 49 ngày kể từ cuối tháng 5.
Lúc này, những tiêu đề kiểu “dấu chấm hết cho Bitcoin”, “Bitcoin giảm sốc”, “chuyện gì đang xảy ra với Bitcoin” lại tràn ngập khắp Internet. Đôi khi nhà đầu tư chưa kịp hoang mang, truyền thông còn lo lắng hơn cả bạn. Nhưng rốt cuộc, Bitcoin vẫn chưa chịu về “thời đồ đá” mà còn lập mức ATH mới 108,000 USD.
Nghĩ về cơ hội mua vào
Tỷ phú Ray Dalio từng nói "Thay vì sợ hãi và không biết điều gì sẽ xảy ra, hãy theo dõi cách các xu hướng này tiếp tục hay thay đổi".
Khi thị trường giảm mạnh, thay vì bán tháo, hãy quan sát xem liệu đây có phải là cơ hội mua vào với giá rẻ. "Buy the dip" (mua khi giá giảm) là chiến lược phổ biến cho những nhà giao dịch từng bỏ lỡ đợt tăng trưởng trước đó.
Ngay cả trong xu hướng giảm, thị trường vẫn có những đợt hồi phục nhỏ với các đỉnh và đáy ngắn hạn. Bạn có thể thông qua phân tích kỹ thuật để dự đoán các biến động ngắn hạn, mua vào khi giá chạm đáy tạm thời và bán ra khi giá tăng nhẹ.
Nếu bạn tin vào giá trị dài hạn của một tài sản, thì chiến lược trung bình giá (DCA) vẫn hiệu quả bất kể thị trường lên hay xuống. Thay vì bỏ ra tất cả tiền vốn trong một lần, bạn có thể đều đặn trích thu nhập hàng tháng cho khoản đầu tư lâu dài. DCA buộc bạn phải đầu tư đều đặn, không bị cuốn vào cảm xúc mua bán thất thường.
Tất nhiên, nếu bạn muốn đầu tư ngắn hạn, DCA không dành cho bạn. Vì trong giai đoạn downtrend, giá vẫn sẽ giảm và ở mức thấp dù là sau một tháng hay thậm chí vài ba tháng nữa. Ngoài ra, DCA không thể tận dụng được cơ hội mua vào đáy của thị trường. Do phân bổ đều đặn theo thời gian, bạn có thể bỏ lỡ những điểm mua tốt nhất.
Quan trọng hơn, đừng cố bắt đáy. Bạn có thể sẽ không mua đúng ngay đáy thị trường và điều đó hoàn toàn bình thường. Đầu tư giá trị (value investing) không phải là cố gắng dự đoán mức giá thấp nhất, mà là nắm bắt cơ hội khi tài sản đang được định giá thấp hơn giá trị thực của chúng và có tiềm năng tăng trưởng dài hạn.
Quay đầu về bờ
Dù có tin tưởng vào một tài sản đến đâu, bạn cũng không nên đầu tư số tiền mà mình không thể chấp nhận mất. Không ai muốn bị mắc kẹt trong những cơn “đau tim” vì danh mục đầu tư ngày càng giảm giá mà vẫn phải trông chờ vào một đợt phục hồi.
Chúng ta nắm giữ tài sản bởi chúng ta đã tìm hiểu rõ dự án và đặt niềm tin vào đó. Tuy nhiên, nếu tương lai thay đổi so với những gì chúng ta dự tính thì chúng ta cần phải có kế hoạch kịp thời.
Nói cách khác, không phải lúc nào chúng ta cũng nên giữ tài sản mãi. Quyết định bán tài sản đúng thời điểm sẽ bảo vệ nguồn vốn của bạn. Bán quá sớm khi giá tài sản vừa giảm hoặc tăng hiển nhiên không phải là quyết định khôn ngoan.
Bất cứ khi nào vào lệnh, bạn phải có lý do rõ ràng. Thay vì cảm giác nhất thời, bạn phải dựa trên các yếu tố khách quan như mô hình giá, chỉ báo kỹ thuật, hoặc các sự kiện kinh tế. Điều này giúp bạn tìm ra “điểm lợi thế” (the edge), nơi xác suất thắng cao hơn. Chẳng hạn, nếu bạn phát hiện ra một mô hình đảo chiều mạnh, đây có thể là tín hiệu cho một cơ hội giao dịch có lợi thế.
Ngay cả khi có đầy đủ thông tin, thị trường vẫn có thể bất ngờ lao dốc do một sự kiện "thiên nga đen", một vụ hack lớn, hoặc thậm chí chỉ là một dòng tweet từ một nhân vật có tầm ảnh hưởng. Vì vậy, lập kế hoạch trước để giảm thiểu rủi ro là điều cần thiết.
Hãy đặt ra chiến lược thoát vốn cụ thể và tuân thủ chiến lược đó. Ví dụ: Giá Ethereum hiện vào khoảng 2,050 USD. Bạn tin rằng giá Ethereum có thể đạt 5,000 USD và đặt mục tiêu bán ở mức này. Tuy nhiên, bạn cũng nên có một số kế hoạch B. Trường hợp giá đạt 3,000 USD, bạn sẽ lấy lại vốn ban đầu và tiếp tục hold khoản còn lại. Nếu giá giảm gấp 2-3 lần, bạn sẽ bán toàn bộ vì đây có thể không phải là khoản đầu tư dài hạn tốt như bạn đã nghĩ.
Hy vọng năm sau khi mình tìm đọc lại bài viết này, giá ETH không còn ở mức này nữa.
Chúng ta nên bình tĩnh trước biến động nhưng cần có hành động thức thời khi có biến cố. Kiarash Hossainpour, từng trở thành triệu phú crypto ở tuổi 18, đã trắng tay sau bài học đắt giá mang tên LUNA.
Trước khi thảm họa thực sự xảy ra, nhiều chuyên gia đã cảnh báo về rủi ro trong mô hình của LUNA và stablecoin UST. Sự cố mất peg của UST đã giáng đòn nặng nề lên giá LUNA. Trong vòng 4 ngày, LUNA giảm từ 85 USD về gần mức 0.
Không ít người vẫn bất chấp lao đầu với hy vọng bắt đáy, trong đó có Hossainpour. Sau tất cả, anh vẫn cho rằng ý tưởng hoạt động của LUNA khá tốt. "Nhưng thành thật mà nói, tôi đã sai. Không phải lúc nào bạn cũng đúng và tiếc là có một số việc bạn không thể đoán trước được", Hossainpour chia sẻ.
Đọc thêm: Lịch sử chứng minh thị trường dưới tay Đảng Cộng Hoà cầm quyền là SUY THOÁI?