Trung Quốc thực sự nằm ở đâu trên bàn cờ thế giới? | Big Cycle P.2

Trong nhiều thập kỷ nghiên cứu về lịch sử tài chính và quyền lực toàn cầu, Ray Dalio - nhà sáng lập Bridgewater Associates - đã xây dựng nên khái niệm “Big Cycle”. Theo ông, các đế chế kinh tế - chính trị đều vận động theo chu kỳ lớn gồm 3 giai đoạn chính: nợ, bất ổn nội bộ và cạnh tranh quốc tế.

Hiểu được vị trí của các quốc gia trong một chu kỳ là "vũ khí" giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác hơn về rủi ro và cơ hội trên thị trường.

Vậy Trung Quốc - nền kinh tế lớn thứ hai thế giới - đang ở đâu trong vòng xoay "Big Cycle"? Và điều đó có ý nghĩa như thế nào?

Trung Quốc – Đế chế đang lên trong "Big Cycle"

Trong bản đồ quyền lực toàn cầu hiện nay, Trung Quốc đang giữ vị trí là cường quốc kinh tế lớn thứ hai, chỉ sau Mỹ. Dưới góc nhìn của Ray Dalio, Trung Quốc vẫn đang trong quỹ đạo tăng trưởng của chu kỳ “Big Cycle” - giai đoạn mà sức mạnh tổng hợp của một quốc gia tiếp tục mở rộng trước khi đối mặt với những thách thức sâu sắc hơn.

Có nhiều yếu tố đã đưa Trung Quốc vươn lên mạnh mẽ suốt bốn thập kỷ qua. Đầu tiên là quy mô đầu tư hạ tầng khổng lồ, từ đường sắt cao tốc, cảng biển đến các khu đô thị hiện đại. Bên cạnh đó là sự trỗi dậy của công nghệ, giáo dục và tầng lớp trung lưu, giúp củng cố sức mạnh kinh tế và ổn định xã hội.

Một điểm đáng chú ý mà Dalio nhấn mạnh: Trung Quốc vận hành một nền kinh tế theo cách tiếp cận từ trên xuống (top-down economy), nơi các quyết sách được ban hành và thực thi nhanh chóng, ít bị cản trở bởi tranh cãi nội bộ như ở phương Tây. Chính mô hình ra quyết định tập trung này giúp họ xoay chuyển kịp thời trong những giai đoạn thử thách, như cuộc khủng hoảng bất động sản hay căng thẳng thương mại với Mỹ.

Tuy nhiên, cũng chính cấu trúc tập trung quyền lực này tạo ra những sắc thái rủi ro riêng biệt, điều mà nhà đầu tư cần hiểu rõ khi đánh giá cơ hội tại Trung Quốc.

Tập Cận Bình: Người giữ tay lái trong giai đoạn sóng lớn của Trung Quốc

Từ khi lên nắm quyền năm 2012, Tập Cận Bình đã nhanh chóng trở thành “lãnh đạo cốt lõi” — một vị trí đặc biệt trong hệ thống chính trị Trung Quốc, nơi quyền lực tập trung cao độ vào cá nhân ông.

Khác với các nhiệm kỳ lãnh đạo trước thường giới hạn quyền lực ở mức độ cân bằng trong nội bộ Đảng, dưới thời Tập, quyền lực tập trung giúp chính phủ có thể hành động nhanh chóng và dứt khoát trong những giai đoạn nhạy cảm.

Một trong những minh chứng rõ rệt nhất cho chiến lược này là cách Bắc Kinh xử lý vấn đề nợ xấu, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản — nơi từng chứng kiến đà tăng nóng kéo dài, dẫn đến bong bóng tín dụng lớn.

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp, Chính phủ Trung Quốc đã áp đặt các giới hạn tài chính chặt chẽ lên các tập đoàn bất động sản thông qua bộ “ba lằn ranh đỏ”, nhằm kiểm soát vay nợ và ngăn chặn rủi ro lan rộng sang hệ thống tài chính.

Mặc dù về mặt nguyên tắc, Trung Quốc vẫn duy trì cơ chế lãnh đạo tập thể trong Bộ Chính trị và Ban Thường vụ, nhưng Tập Cận Bình giữ vai trò trung tâm, có tiếng nói quyết định cuối cùng trong hầu hết các vấn đề lớn.

Theo cách nhìn của nhiều chuyên gia, mô hình quyền lực tập trung này giúp Trung Quốc có khả năng phản ứng linh hoạt hơn trong những giai đoạn đầy bất định — từ khủng hoảng nợ, dịch bệnh cho đến cạnh tranh địa chính trị.

Chiến lược kinh tế mới của Trung Quốc

Đầu tiên là lĩnh vực bất động sản — nơi từng đóng vai trò lớn trong tăng trưởng GDP nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro hệ thống. Quan điểm nổi tiếng của ông Tập: “Nhà là để ở, không phải để đầu cơ” (Houses are for living, not for speculating), đã trở thành kim chỉ nam cho loạt biện pháp siết chặt tín dụng bất động sản. Bộ “ba lằn ranh đỏ” được áp dụng nhằm kiểm soát tỷ lệ nợ của các doanh nghiệp địa ốc, buộc ngành này phải tái cấu trúc và loại bỏ những mô hình kinh doanh dựa vào đòn bẩy quá mức.

Song song đó, Trung Quốc đẩy mạnh chiến lược “Dual Circulation” - hay còn gọi là chiến lược tuần hoàn kép. Mục tiêu là tăng cường tiêu dùng nội địa, xây dựng thị trường trong nước vững chắc hơn, đồng thời duy trì mở cửa để tiếp tục thu hút đầu tư nước ngoài (FDI). Cách tiếp cận này nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhu cầu toàn cầu, từ đó bảo vệ nền kinh tế trước những rủi ro bên ngoài như chiến tranh thương mại hay suy thoái kinh tế toàn cầu.

Cuối cùng, Trung Quốc đặt trọng tâm lớn vào việc phát triển công nghệ và tự chủ chuỗi cung ứng trong các lĩnh vực then chốt như xe điện (EV), trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng tái tạo và sản xuất công nghệ cao. Những nỗ lực này nằm trong lộ trình dài hạn “Made in China 2025”, hướng tới việc đưa Trung Quốc trở thành cường quốc công nghệ trong thế kỷ 21.

Mỹ - Trung: Đối đầu căng thẳng nhưng vẫn cần hợp tác để tránh xung đột lớn

Cuộc đối đầu chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc đang trở thành tâm điểm trong bức tranh địa chính trị toàn cầu hiện nay. Từ những đòn áp thuế trong giai đoạn chiến tranh thương mại, các biện pháp bảo hộ, cho đến cuộc chạy đua công nghệ căng thẳng trong các lĩnh vực trọng yếu như trí tuệ nhân tạo (AI), chất bán dẫn (chip), cả hai bên đều đang tìm cách củng cố vị thế và bảo vệ lợi ích dài hạn của mình.

Điểm chung giữa Mỹ và Trung Quốc là cả hai đều đang ở mức nợ cao, khi các chính phủ phải mở rộng chi tiêu trong nhiều năm để duy trì tăng trưởng. Tuy nhiên, sự khác biệt lớn nằm ở nội bộ: trong khi Mỹ phải đối mặt với các mâu thuẫn chính trị sâu sắc và hệ thống chính trị phân cực, Trung Quốc dưới sự lãnh đạo tập trung của Tập Cận Bình lại duy trì được sự ổn định quyền lực tương đối, giúp các chính sách có thể được thực thi nhanh chóng và thống nhất hơn.

Ray Dalio cảnh báo rằng thế giới đang đứng trước một ngã rẽ rất nhạy cảm. Theo ông, điều lý tưởng là duy trì một “cân bằng đẹp” (beautiful balance): các nước phương Tây không nên tìm cách tách rời hoàn toàn (decouple) khỏi Trung Quốc.

Việc duy trì hợp tác nhất định về kinh tế và tài chính không chỉ giúp các bên cùng có lợi mà còn góp phần làm giảm nguy cơ xảy ra những xung đột lớn hơn trong tương lai.

Đầu tư vào Trung Quốc: Cơ hội lớn nhưng không dành cho người thiếu kiên nhẫn

Cơ hội

Một trong những điểm sáng lớn nhất là năng lượng tái tạo và xe điện (EV). Trung Quốc đang dẫn đầu toàn cầu về quy mô sản xuất, chuỗi cung ứng và công nghệ trong lĩnh vực này. Các công ty như BYD, CATL hay các nhà sản xuất tấm pin mặt trời đang không ngừng mở rộng và đổi mới.

Bên cạnh đó, thị trường vốn của Trung Quốc đã trở thành lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Mỹ. Đây là môi trường thuận lợi cho các hoạt động huy động vốn, khởi nghiệp và đầu tư vào các lĩnh vực mới nổi như cổ phiếu xanh (green stocks), tài chính xanh.

Trung Quốc cũng kiểm soát phần lớn nguồn cung khoáng sản chiến lược phục vụ cho công nghệ mới như đất hiếm, pin lithium-ion và các vật liệu phục vụ AI, bán dẫn. Sở hữu vị thế quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nước này nắm trong tay lợi thế không nhỏ trong cuộc đua công nghệ thế kỷ 21.

Rủi ro

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với bài toán nợ công và bong bóng tài chính, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản. Dù đã bước vào giai đoạn tái cấu trúc nợ và thanh lọc hệ thống, rủi ro dây chuyền từ các doanh nghiệp bất động sản lớn vẫn là điều cần quan sát sát sao.

Mô hình quyền lực tập trung giúp Trung Quốc phản ứng nhanh khi cần thiết, nhưng cũng đồng nghĩa với việc chính sách có thể thay đổi đột ngột, tạo ra bất ổn cho nhà đầu tư nếu không theo kịp tín hiệu từ trung ương.

Cuối cùng, rủi ro địa chính trị là yếu tố không thể bỏ qua. Căng thẳng Mỹ – Trung, các biện pháp bảo hộ, thuế quan và lệnh cấm công nghệ có thể tác động lớn đến cả thị trường tài chính lẫn hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp Trung Quốc trên toàn cầu.

Kế hoạch đầu tư thông minh tại Trung Quốc: Học cách phân bổ từ Ray Dalio

Khi nói về đầu tư tại Trung Quốc, Ray Dalio đưa ra một góc nhìn khá thực tế: câu hỏi không phải là có nên đầu tư vào Trung Quốc hay không, mà là nên phân bổ bao nhiêu phần trăm vào Trung Quốc trong danh mục toàn cầu. Đối với ông, Trung Quốc là một phần trong bức tranh rộng lớn gồm khoảng 40 thị trường trên toàn thế giới — nơi việc đa dạng hóa danh mục vẫn là nguyên tắc cốt lõi để kiểm soát rủi ro.

Dalio cũng đặc biệt nhấn mạnh về vai trò của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI). Đây không còn đơn thuần là cuộc đua lợi nhuận, mà là cuộc chạy đua về năng lực công nghệ, nơi quốc gia nào chiếm ưu thế sẽ nắm vai trò dẫn dắt trong trật tự toàn cầu mới.

Chiến lược đầu tư từ Ray Dalio:

• Phân bổ tỷ trọng khôn ngoan: Nhà đầu tư nên xác định mức phân bổ phù hợp dựa trên khả năng chịu đựng rủi ro và mục tiêu dài hạn. Trung Quốc có thể chiếm một tỷ trọng vừa phải trong danh mục toàn cầu, thay vì tất tay hoặc đứng ngoài hoàn toàn.
• Tập trung vào các lĩnh vực chiến lược: Ưu tiên các ngành mà Trung Quốc có lợi thế dài hạn như xe điện (EV), năng lượng tái tạo, AI, công nghệ cao và khai thác khoáng sản chiến lược (đất hiếm, pin, nguyên liệu thô).
• Đa dạng hóa địa lý và loại tài sản: Có thể tiếp cận qua nhiều kênh như FDI, quỹ đầu tư nội bộ (onshore funds), cổ phiếu blue-chip trong nước và các doanh nghiệp Trung Quốc niêm yết ở nước ngoài.
• Theo dõi chu kỳ & chính sách: Luôn cập nhật các gói kích thích kinh tế, điều chỉnh chính sách tài chính, quy định kiểm soát nợ bất động sản, cũng như các biến động về thuế quan và trợ cấp.
• Luôn có kịch bản dự phòng: Xác định sẵn các kịch bản xấu như leo thang căng thẳng Mỹ - Trung, nguy cơ bong bóng tài sản vỡ, hoặc các biện pháp thắt chặt kinh tế nội bộ.

Kỷ nguyên mới của Trung Quốc: Đầu tư chiến lược trong thế giới đa cực

Trung Quốc đang cho thấy hình ảnh điển hình của một cường quốc trong giai đoạn cao trào của Big Cycle mà Ray Dalio mô tả: sức mạnh kinh tế vươn lên mạnh mẽ, đồng thời bước vào giai đoạn xử lý nợ nội bộ, đối mặt với cạnh tranh công nghệ khốc liệt, đặc biệt trong AI, bán dẫn và năng lượng mới. Đây là thời điểm nhạy cảm, khi mọi quyết sách về kinh tế, địa chính trị và công nghệ đều có thể tạo ra những thay đổi sâu sắc trong thế cục toàn cầu.

Với nhà đầu tư, thành công không đến từ niềm tin mù quáng hay lo sợ cực đoan, mà nằm ở việc hiểu rõ chu kỳ, nắm bắt chính sách, tôn trọng khác biệt văn hóa và lựa chọn đúng những lĩnh vực chiến lược. Trong một thế giới biến động, chuẩn bị các kịch bản là chìa khóa giữ vững danh mục đầu tư dài hạn.

Đọc thêm: Cách một quốc gia trỗi dậy và sụp đổ | Big Cycle P.1