Vitalik công bố kế hoạch cho giai đoạn The Scourge của Ethereum

Vitalik Buterin, nhà sáng lập Ethereum, tiếp tục công bố đề xuất cải thiện mạng lưới Ethereum với bản cập nhật "Possible futures of the Ethereum protocol, part 3: The Scourge". 

The Scourge nối tiếp 2 bản cập nhật The Merge và The Surge, trong một lộ trình toàn diện vạch ra quỹ đạo tương lai của Ethereum, được phân loại thành sáu phần chính: The Merge, The Surge, The Scourge, The Verge, The Purge và The Splurge.

Trọng tâm của giải pháp xoay quanh việc giải quyết các rủi ro tập trung hóa và khai thác giá trị quá mức (MEV), vốn là những mối đe dọa tiềm tàng đối với sự phát triển bền vững của mạng lưới.

Vấn đề tập trung hóa và khai thác giá trị MEV của Ethereum hiện tại

Mạng lưới Ethereum hiện tại hoạt động dựa trên cơ chế đồng thuận Proof of Stake (PoS), nơi người dùng stake (khóa) ETH để tham gia xác thực giao dịch và nhận thưởng. Tuy nhiên, Vitalik lo ngại rằng cơ chế này có thể dẫn đến việc một số ít người dùng giàu có (sở hữu nhiều ETH) sẽ kiểm soát mạng lưới.

Vì sao? Bởi vì người dùng càng khóa nhiều ETH thì lợi nhuận càng cao và quyền lực trên mạng lưới càng lớn. Điều này khiến những người dùng nhỏ lẻ khó cạnh tranh và buộc phải tham gia vào các nhóm lớn do người dùng giàu có kiểm soát.

Nếu tình trạng này tiếp diễn, mạng lưới Ethereum có nguy cơ bị tập trung hóa, tạo điều kiện cho các cuộc tấn công 51%, kiểm duyệt giao dịch và gây ra nhiều vấn đề khác.

Ngoài việc lo ngại về sự tập trung quyền lực, Vitalik còn cảnh báo về khả năng một nhóm nhỏ người dùng có thể lợi dụng hệ thống để thu lợi bất chính từ những người khác.

Cụ thể, họ có thể làm điều này bằng hai cách:

• Block construction (xây dựng khối): Bằng cách sử dụng các kỹ thuật phức tạp (Miner Extractable Value - MEV), nhóm người này có thể giành lợi thế trong việc tạo ra các block giao dịch mới, qua đó thu về nhiều lợi nhuận hơn.
• Staking capital provision (cung cấp vốn staking): Một nhóm người dùng có thể tìm cách "lách" việc phải stake ETH khi tham gia staking bằng cách phát hành token staking thanh khoản (LST), vừa được hưởng lợi nhuận vừa có thể sử dụng số ETH đó cho các mục đích khác.

Vitalik cũng đặt ra câu hỏi liệu có quá nhiều ETH đang bị khóa để tham gia staking hay không. Điều này có thể giảm sự linh hoạt của mạng lưới trong việc thích ứng với những thay đổi và phát triển trong tương lai.

Các giải pháp trong lộ trình The Scourge

Để giải quyết những vấn đề trên, Vitalik đề xuất một loạt giải pháp mang tên The Scourge với hai mục tiêu then chốt:

• Ngăn chặn sự tập trung hóa ở lớp staking, đặc biệt là trong hai khía cạnh chính: xây dựng block (liên quan đến MEV) và cung cấp vốn staking (thông qua các nhóm staking).
• Bảo vệ người dùng khỏi việc bị trích xuất giá trị quá mức.

Để đạt được những mục tiêu này, The Scourge tập trung vào ba hướng giải pháp chính:

• Sửa chữa quy trình Block Construction: Tối ưu hóa cách thức tạo ra các block mới để tăng cường tính phi tập trung và minh bạch.
• Sửa chữa Staking Economic: Điều chỉnh các yếu tố kinh tế liên quan đến staking để cân bằng lợi ích giữa các staker và giảm thiểu động cơ tập trung hóa.
• Tìm kiếm giải pháp ở tầng ứng dụng: Phát triển các ứng dụng và công cụ hỗ trợ người dùng tham gia staking một cách dễ dàng và an toàn hơn.

Sửa chữa quy trình Block Construction

Hiện tại, việc tạo ra một block mới trên Ethereum được thực hiện bởi hai nhóm chính: proposer (người đề xuất khối) và builder (người xây dựng khối).

Thông thường, builder sẽ đảm nhiệm vai trò chọn giao dịch để đưa vào block và gửi cho proposer, sau đó proposer sẽ đề xuất block đó để đưa vào blockchain. Builder sẽ sử dụng các thuật toán phức tạp để tối ưu hóa lợi nhuận từ việc sắp xếp giao dịch (trích xuất MEV), và proposer chỉ việc chọn builder đưa ra mức giá thầu cao nhất.

Tuy nhiên, cách thức này đang dẫn đến sự tập trung hóa trong nhóm builder. Một số ít builder kiểm soát phần lớn việc tạo block trên Ethereum, tiềm ẩn rủi ro kiểm duyệt giao dịch và thao túng thị trường.

Để giải quyết vấn đề này, cộng đồng Ethereum đang nghiên cứu các phương pháp mới để phân chia lại quyền lực trong việc xây dựng block, nhằm tăng cường tính phi tập trung và minh bạch. Một số giải pháp nổi bật bao gồm:

• Danh sách đưa vào (Inclusion List): Proposer sẽ tạo ra một danh sách các giao dịch bắt buộc phải có trong block, hạn chế quyền quyết định của builder.
• FOCIL + APS: Kết hợp danh sách đưa vào với việc tách biệt hoàn toàn vai trò proposer và builder, đảm bảo builder không thể thao túng việc tạo block.
• Đề xuất đồng thời (MCP): Nhiều proposer cùng tham gia vào việc tạo block, phân tán quyền lực và giảm sự phụ thuộc vào builder.
• Mempool được mã hóa: Công nghệ mới giúp mã hoá các giao dịch mà người dùng thực hiện và các bằng chứng xác thực của giao dịch đó, nhằm ngăn builder biết trước nội dung và giảm thiểu khả năng trích xuất MEV.

Mục tiêu cuối cùng là tạo ra một quy trình xây dựng khối phi tập trung, minh bạch và công bằng, nơi mà quyền lực được phân bổ đồng đều và không một chủ thể nào có thể thao túng mạng lưới.

Sửa chữa Staking Economic

Hiện tại, có khoảng 30% tổng số ETH đang được sử dụng để staking, tức là khoảng 30 triệu ETH đang được khóa để tham gia vào quá trình bảo mật và vận hành mạng lưới.

Theo Vitalik, con số này là khá lý tưởng, vừa đủ để đảm bảo an ninh cho mạng lưới trước các cuộc tấn công, vừa duy trì lượng ETH lưu thông trên thị trường.

Tuy nhiên, nếu con số này tiếp tục tăng lên và gần như tất cả ETH đều được stake, Ethereum sẽ phải đối mặt với những rủi ro mới:

• Staking trở thành nghĩa vụ: Khi staking mang lại lợi nhuận thấp, người dùng sẽ không còn mặn mà tham gia, và việc staking có thể trở thành một nghĩa vụ đối với những ai muốn nắm giữ ETH. Điều này khiến họ có xu hướng lựa chọn các giải pháp staking tiện lợi nhất, thường là thông qua các nhà cung cấp dịch vụ tập trung, làm tăng nguy cơ tập trung hóa.
• Cơ chế phạt (slashing) mất hiệu lực: Khi gần như toàn bộ ETH đều được stake, việc phạt những người tham gia staking không trung thực sẽ trở nên kém hiệu quả. Bởi vì nếu ai cũng bị phạt, mạng lưới sẽ gặp khó khăn trong việc hoạt động.
• Liquid staking token (LST) thống trị: LST là một loại token đại diện cho ETH đang được stake, cho phép người dùng tiếp tục giao dịch và sử dụng ETH trong khi vẫn tham gia staking. Nếu một token LST duy nhất trở nên quá phổ biến, nó có thể thay thế ETH và gây ảnh hưởng đến sự ổn định của mạng lưới.
• Ethereum phát hành ETH dư thừa: Ethereum hiện đang phát hành thêm khoảng 1 triệu ETH mỗi năm để thưởng cho người tham gia staking. Nếu lượng ETH được stake quá lớn, việc phát hành thêm ETH sẽ trở nên không cần thiết và có thể gây lạm phát.

Để giải quyết những vấn đề này, có hai hướng giải pháp chính đang Vitalik được xem xét:

• Giảm phát hành ETH: Khi lượng ETH được stake đạt đến một ngưỡng nhất định, Ethereum sẽ giảm lượng ETH mới được phát hành. Điều này giúp kiểm soát lạm phát và giảm động cơ tập trung hóa do lợi nhuận staking quá cao.
• Staking hai cấp độ: Ethereum có thể chia staking thành hai cấp độ: "chịu rủi ro" (có thể bị phạt) và "không có rủi ro" (không bị phạt). Cách này giúp cân bằng lợi ích giữa các staker và khuyến khích sự tham gia của cả những người muốn chấp nhận rủi ro để nhận lợi nhuận cao hơn, và những người chỉ muốn tham gia staking một cách an toàn.

Ngoài ra, việc thu giữ MEV (lợi nhuận từ việc sắp xếp giao dịch) cũng là một yếu tố quan trọng. Hiện tại, MEV thuộc về proposer (staker), nhưng nếu Ethereum có thể thu giữ và phân phối lại MEV một cách công bằng, nó sẽ giúp giảm thiểu động cơ tập trung hóa và đảm bảo sự ổn định của mạng lưới.

Giải pháp ở tầng ứng dụng

Vitalik Buterin nhận thấy rằng việc cải thiện lớp nền tảng (layer 1) của Ethereum là chưa đủ để giải quyết triệt để vấn đề tập trung hóa. Ông cho rằng cần phải có sự kết hợp với các giải pháp ở tầng ứng dụng, nơi các ứng dụng và dịch vụ được xây dựng trên nền tảng Ethereum, để tạo ra một hệ sinh thái thực sự phi tập trung.

Cụ thể, Vitalik đã vạch ra một số hướng đi cho tầng ứng dụng, bao gồm:

Phần cứng staking chuyên dụng: Vitalik đề xuất việc phát triển các thiết bị phần cứng được thiết kế đặc biệt cho việc staking, với mục tiêu đơn giản hóa quy trình và cho phép người dùng tham gia staking một cách dễ dàng hơn, đặc biệt là những người không am hiểu kỹ thuật. Điều này cũng giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp dịch vụ staking tập trung.

Một số công ty, điển hình như Dappnode, đang tiên phong trong lĩnh vực này với các sản phẩm phần cứng được tối ưu hóa cho việc vận hành node Ethereum. Thiết bị này giúp người dùng dễ dàng cài đặt và vận hành mà không cần kiến thức kỹ thuật chuyên sâu.

Staking theo nhóm: Vitalik ủng hộ việc cho phép nhiều người dùng cùng góp ETH để tham gia staking. Giải pháp này, theo ông, sẽ giúp giảm bớt rào cản kỹ thuật và tài chính cho người dùng nhỏ lẻ, đồng thời khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào việc bảo mật mạng lưới.

Airdrop: Vitalik cho rằng việc tặng token miễn phí cho người tham gia staking là một cách hiệu quả để thu hút người dùng mới và thúc đẩy sự phát triển của mạng lưới. Điều này đặc biệt hữu ích cho các dự án mới muốn xây dựng một cộng đồng người dùng lớn mạnh và phi tập trung.

Thị trường builder phi tập trung: Vitalik đề xuất ứng dụng các công nghệ tiên tiến như ZK, MPC và TEE để tạo ra một thị trường cạnh tranh công bằng cho các builder. Mục tiêu là ngăn chặn sự tập trung hóa quyền lực vào tay một nhóm nhỏ builder, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong việc xây dựng block.

Giảm thiểu MEV ở tầng ứng dụng: Vitalik nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế các ứng dụng để hạn chế tối đa việc tạo ra MEV. Bằng cách này, chúng ta có thể giảm động cơ trục lợi của các builder và đảm bảo người dùng được hưởng lợi ích một cách công bằng.

Bằng cách thúc đẩy sự phát triển của các giải pháp này ở tầng ứng dụng, Vitalik tin rằng Ethereum có thể tiến gần hơn đến mục tiêu trở thành một nền tảng phi tập trung, an toàn và bền vững cho mọi người.

Đọc thêm: Giá dầu và vàng tăng mạnh có thể kéo theo một đợt tăng giá của Bitcoin