Sau 1 năm đưa Bitcoin làm tiền tệ quốc gia, El Salvador giờ ra sao?
Bất chấp nhiều người cho rằng "ván cược" của El Salvador vào Bitcoin đã thất bại, quốc gia này vẫn thu hoạch được ít nhiều quả ngọt sau 1 năm sử dụng Bitcoin, theo Coindesk.
Ngày 15/9 vừa qua là Ngày Độc lập của El Salvador, đánh dấu thời giải phóng đất nước khỏi chế độ Tây Ban Nha. Tuy nhiên, tháng 9 còn là cột mốc 1 năm El Salvador trở thành nước đầu tiên công nhận Bitcoin (BTC) là tiền tệ quốc gia.
Tổng thống Nayib Bukele cho rằng nỗ lực này sẽ đưa nền kinh tế El Salvador độc lập khỏi đồng USD. Với “căn bệnh” lạm phát dai dẳng hiện tại, quyết định khi đó của ông có vẻ sáng suốt.
Đáng tiếc, 1 năm đã trôi qua nhưng BTC vẫn không thể bảo vệ El Salvador khỏi cơn sóng lạm phát. Kế hoạch tận dụng quỹ quốc gia để đầu cơ lớn vào BTC dường như là một quyết định sai lầm.
Khó khăn chồng chất
Nhìn lại, nguyên nhân thất bại lớn nhất trong quá trình triển khai BTC của El Salvador là mọi thứ từ kỹ thuật, hậu cần cho đến truyền thông đều quá gấp rút.
Để hỗ trợ thanh toán BTC, El Salvador tạo ra ví tiền mã hóa Chivo, cung cấp giao dịch miễn phí và thanh toán xuyên biên giới nhanh chóng. Ở El Salvador, nơi 70% người dân thiếu tiếp cận với các dịch vụ tài chính truyền thống, Chivo là giải pháp tiện lợi.
Tuy nhiên, nhiều người dân đã báo cáo bị hacker đánh cắp danh tính. Theo đó, tội phạm sử dụng ID quốc gia của nạn nhân để mở ví Chivo rồi lấy sạch số BTC trị giá 30 USD mà chính phủ tặng miễn phí. Khi nạn nhân truy cập vào hệ thống, họ đã bị "nẫng tay trên".
Ban đầu, công ty ATM Bitcoin Athena Bitcoin phụ trách hệ thống Chivo. Kể từ tháng 12/2021, El Salvador chuyển giao quyền kiểm soát cho AlphaPoint, một nhà cung cấp có kinh nghiệm hoạt động ở 35 quốc gia. Dù vậy, các vụ hack đã làm người dân đánh mất lòng tin. Họ không muốn quay lại sử dụng Chivo nữa.
Bên cạnh đó, cộng đồng quốc tế cũng đang đặt dấu chấm hỏi về tình trạng tài chính của El Salvador. Truyền thông ước tính chính phủ đã bỏ ra khoảng 425 triệu USD. Phần lớn đổ vào chương trình ưu đãi 30 USD, các nhóm ký quỹ để chuyển BTC thành USD và một loạt khoản đầu tư trực tiếp vào BTC. Riêng chi phí cơ sở hạ tầng tốn khoảng 100 triệu USD.
Đọc thêm: Nhà Trắng ban hành quy định về tiền mã hóa
Trên thực tế, Tổng thống Bukele chưa bao giờ tiết lộ chính xác số tiền đầu tư BTC. Dù vậy, dựa trên các bài đăng Twitter của ông, El Salvador được cho là sẽ lỗ khoảng 50 triệu USD.
Quốc gia Trung Mỹ có hai trái phiếu trị giá 800 triệu USD đến hạn vào năm 2023 và 2025. Trong tình hình khủng hoảng, các nhà quan sát không chắc liệu nước này có thanh toán những khoản trái phiếu đó hay không.
There is one country on Earth, where there are more people using #Bitcoin wallets than bank accounts.
— Nayib Bukele (@nayibbukele) November 15, 2021
Prolly nothing. https://t.co/bZb4M6XZZZ
Thậm chí thỏa thuận vay khẩn cấp 1.3 tỷ USD với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng đổ vỡ. IMF tuyên bố không tin tưởng vào BTC và cảnh báo nền tài chính quốc gia có thể gồng gánh khoản nợ công khổng lồ. Trước mắt, không có 1.3 tỷ USD, giấc mộng "trái phiếu BTC" của El Salvador bị đình trệ vô thời hạn. Kế hoạch "Thành phố BTC" cũng theo đó mà tan thành mây khói.
Điểm sáng
Bỏ qua những tiêu cực, El Salvador đã có được một số bước tiến với BTC. Sau 1 năm, lượng kiều hối BTC đổ về El Salvador gia tăng, chương trình ví Chivo có dấu hiệu khởi sắc trong khi cơ hội về giáo dục và du lịch ngày càng rộng mở.
Theo báo cáo tháng 5 năm nay, 1.9% lượng kiều hối (tương đương 96.3 triệu USD) được gửi dưới dạng tiền mã hóa. Người dân Salvador trong và ngoài nước chi khoảng 400 triệu USD mỗi năm cho phí chuyển tiền. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), phí chuyển tiền đến El Salvador trung bình là 2.85%. Trong khi đó, phí của BTC là 1.28%, tức thấp hơn gần một nửa.
Như vậy, chỉ trong 8 tháng đầu tiên, người dân El Salvador đã tiết kiệm được khoảng 4 triệu USD phí chuyển tiền khi sử dụng BTC. Nếu El Salvador tăng áp dụng chuyển tiền bằng BTC 2% mỗi năm, 100 triệu USD được chi cho cơ sở hạ tầng BTC có thể được xử lý trong vòng chưa đầy một thập kỷ.
Để làm được điều này, đội ngũ Chivo đã đơn giản hóa nền tảng để dễ sử dụng hơn, đồng thời "cải thiện tốc độ hơn 1,100%" trong xử lý giao dịch của người bán. Dù màn chào sân không mấy đẹp mắt, Telyatnikov tin rằng những cải tiến sẽ giành lại được tình cảm của người dân Salvador.
Từ đó, El Salvador sẽ cải thiện cơ hội cho 2 mục tiêu khác trong Luật Bitcoin: đầu tư và du lịch. Theo số liệu của Liên Hợp Quốc (UN), số lượt du khách tăng 81% trong năm 2022 so với mức trước đại dịch. Trước tháng 9/2021, khoảng 5% GDP của El Salvador đến từ các hoạt động du lịch quốc tế. Giờ đây, GDP của quốc gia nhìn chung tăng lên hơn 3%.
Ngoài ra, một số dấu hiệu cho thấy El Salvador đang thu hút các công ty mở rộng hoạt động tại đây. “Vì chính phủ đã công khai ủng hộ công nghệ này thông qua các quy định toàn diện kết hợp với sáng kiến giáo dục, El Salvador đã vượt xa nhiều bạn bè trên toàn thế giới”, công ty khởi nghiệp Structure.fi cho biết.
Về dài hạn, giáo dục là một lĩnh vực hứa hẹn khác. Giả sử nhu cầu tiền mã hóa tiếp tục tăng mạnh trên toàn cầu trong hơn một thập kỷ tới, người dân El Salvador có thể được hưởng lợi nhờ tiếp xúc với BTC từ sớm. “Chúng tôi giống như một quốc gia cấp quyền truy cập Internet cho người dân ngay từ thời kỳ đầu của Internet", Telyatnikov nói.
Tổng kết
1 năm đồng hành cùng BTC đã hé lộ phần nào mặt lợi và hại trong cuộc thử nghiệm của El Salvador. Dù đúng là mặt tiêu cực chiếm phần nhiều, có thể thấy truyền thông đã quá tập trung "bôi đen" El Salvador mà bỏ quên những tiến bộ mà nước này đạt được. Những năm tiếp theo sẽ quyết định liệu kế hoạch của Tổng thống Bukele là "canh bạc tai hại" hay là một nước cờ có tầm nhìn xa.