Tình trạng thao túng giá NFT hoành hành trên Ethereum

Năm 2022, wash trading chiếm hơn 50% tổng khối lượng giao dịch NFT trên Ethereum và gần 45% (khoảng 30 tỷ USD) kể từ khi thị trường NFT xuất hiện, theo dữ liệu từ Dune Analytics.

Wash trading (giao dịch tự đẩy giá) là một hình thức thao túng thị trường trong đó người mua và người bán cùng là một người hoặc thông đồng với nhau. Mục đích của NFT wash trading thường rơi vào những trường hợp như: rửa tiền, tự đẩy giá tạo tiếng vang thu hút người mua, săn retroactive của các dự án chưa có token, giao dịch NFT để nhận phần thưởng dưới dạng native token.

Ảnh hưởng của wash trading khiến mọi thứ trở nên “ảo" khi các dự án tự đẩy giá để tạo sự fomo, che đậy tính thanh khoản kém. Hay việc các nhà giao dịch thực hiện wash trading khiến việc đo lường chính xác khối lượng giao dịch và giá trị thật của NFT trở nên khó khăn.

Mặc dù wash trading thường khó phát hiện, nhưng đã có những ví dụ đáng chú ý về việc giao dịch bị thổi phồng nhằm thao túng giá thị trường. Vào ngày 28/10/2021, NFT CryptoPunk 9998 đã được giao dịch giữa hai địa chỉ ví với giá 124,457 Ethereum (ETH), trị giá khoảng 532 triệu USD vào thời điểm đó. 

Nhà giao dịch này đã mua NFT từ chính họ bằng tiền vay và hoàn trả khoản vay trong cùng một giao dịch. Đội ngũ của CryptoPunk cho biết giao dịch này không mang lại lợi nhuận gì. Tuy nhiên, mục đích wash trading của người này đã thành công khi đẩy giá của CryptoPunk 9998 lên cao và làm tăng khối lượng giao dịch. 

Trong khi trước đó, CryptoPunk 9998 được bán với giá 110 ETH đến 155 ETH (khoảng 300,000 USD đến 400,000 USD). Giao dịch này đã đẩy giá khiến giá bán lúc này cao hơn giá sàn. Nhà giao dịch tiếp tục niêm yết lại NFT với giá 250,000 ETH (khoảng 1 tỷ USD vào thời điểm đó).

Trong báo cáo gần đây được tổng hợp trên trang dữ liệu blockchain, Dune Analytics đã tiết lộ dữ liệu chi tiết về NFT wash trading trên Ethereum. Theo phân tích được biên soạn bởi nhà nghiên cứu có biệt danh Hildobby vào ngày 16/12, giao dịch tự đẩy giá chiếm 58% tổng khối lượng giao dịch NFT trên Ethereum vào năm 2022. Đỉnh điểm là vào tháng 1, wash trading chiếm hơn 80% tổng khối lượng giao dịch NFT trên Ethereum.

Hildobby đã sử dụng 4 bộ lọc để tìm ra mối liên hệ giữa các giao dịch NFT và xác định chúng là wash trading. Trong đó, 30 tỷ USD khối lượng giao dịch NFT trên Ethereum được xác định là giao dịch tự đẩy giá. Tuy nhiên, con số này chỉ chiếm 1.5% tổng số giao dịch trên Ethereum. Điều này cho thấy phần lớn các giao dịch có nhu cầu thật sự nhưng thường diễn ra ở mức giá thấp hơn so với các giao dịch tự đẩy giá. 

Hildobby cho rằng việc gia tăng hoạt động “tự đẩy giá" là do sự cạnh tranh ngày càng cao giữa các thị trường NFT để chiếm thị phần về khối lượng giao dịch bằng các gói kích thích (incentives). Vì vậy, nhiều số liệu thống kê được trích dẫn đã gây hiểu nhầm, vẽ nên một bức tranh về nhu cầu sử dụng thật không phù hợp với thực tế. 

Theo dữ liệu trên Dune Analytics, hai sàn có khối lượng wash trading cao nhất LookRare và X2Y2, với tỷ lệ lần lượt là 98% và 87% trên tổng volume giao dịch. Nguyên nhân được cho là cả hai sàn đều cung cấp hình thức thưởng token khi người dùng tương tác trên nền tảng của họ. 

Wash trading là bất hợp pháp theo luật Mỹ và khó để theo dõi trong không gian tiền mã hoá. Theo báo cáo của công ty nghiên cứu chuỗi khối Chainalysis vào tháng 2, hầu hết các nhà giao dịch tự đẩy giá (wash trader) NFT trước đây không có lãi do phí gas cao. Tuy nhiên, với một nhóm gồm 110 nhà giao dịch tự đẩy giá thành công thì họ có thể kiếm được 8.4 triệu USD tiền lãi.

Mặc dù không thể giải quyết triệt để nhưng hiện tại có một số giải pháp có thể khắc phục NFT wash trading. Nếu phí gas cao, các giao dịch tự đẩy giá sẽ không có lợi nhuận hoặc lợi nhuận ít. Ngoài ra, phần thưởng từ các gói kích thích (incentives) của các nền tảng phải nhỏ hơn chi phí thực hiện các giao dịch tự đẩy giá. Bên cạnh đó là biện pháp về kiểm toán (NFT audit). Các dự án cần kiểm tra rủi ro và cập nhật số liệu thường xuyên. Ngoài ra, các nền tảng thống kê dữ liệu cần phát triển công cụ phát hiện giao dịch tự đẩy giá, thống kê về số lượng và doanh số các giao dịch tự đẩy giá NFT. 

Với sự tăng trưởng mạnh mẽ, NFT là một thị trường tiềm năng và được kỳ vọng phát triển hơn trong tương lai. Song song đó, các hình thức wash trading cũng ngày càng tinh vi và khó lường. Việc nắm rõ bản chất của wash trading sẽ giúp các nhà đầu tư NFT có thể phát hiện sớm và giảm thiểu rủi ro cho danh mục đầu tư của mình. 

Đọc thêm: Donald Trump nói phát hành NFT vì đam mê nghệ thuật.