Scam là gì? 3 Cách nhận biết một dự án scam trong crypto
Scam là gì?
“Scam” trong tiếng Anh có nghĩa là lừa đảo, dùng để mô tả việc một người hoặc một tổ chức nào đó thực hiện các hành vi bất chính nhằm chiếm đoạt tiền/tài sản của người khác.
Khi thị trường crypto ngày càng trưởng thành và lớn mạnh, thì những kẻ lừa đảo cũng ngày càng tinh vi hơn. Thay vì thực hiện các vụ scam quá lộ liễu, scammer thường dùng các kĩ thuật phức tạp hơn nhiều để moi tiền từ ví của bạn.
Các hình thức scam phổ biến trong crypto
Hack
Đây là một hình thức scam khá phổ biến, thường được thực hiện bằng cách kẻ lừa đảo sẽ gửi một đường liên kết quảng cáo hoặc giả mạo các sàn giao dịch nổi tiếng, các dự án tên tuổi và yêu cầu bạn đăng nhập ví tiền điện tử/tài khoản cá nhân và xác minh thông tin. Khi bạn truy cập vào liên kết này thì trang web sẽ ghi lại những thông tin của bạn như tên truy cập, mật khẩu và sử dụng để gian lận sau đó.
Scam Airdrop
Scam Airdrop là một chiêu trò lừa đảo dựa trên việc tạo ra một token scam và gửi tặng nó đến tài khoản người dùng hoặc giả mạo thông tin của các dự án/nhân vật nổi tiếng trong thế giới tiền điện tử để cung cấp quà tặng là các token. Tuy nhiên thực chất đây chỉ là giả mạo nhằm lấy được tiền hoặc thông tin cá nhân của bạn.
Hãy lấy CORBIT làm ví dụ về một scam airdrop điển hình. CORBIT được quảng cáo là một sàn giao dịch mới, phi tập trung với mức phí thấp. Bạn có thể tham gia airdrop bằng cách đăng ký các kênh Telegram và Twitter của họ. Sau đó, mỗi người tham gia sẽ nhận được 30 token trị giá khoảng $6.
Trong vòng chưa đầy một tuần, hơn 80.000 người đã tham gia cộng đồng CORBIT. Nếu bạn xem trang web của họ khi đó, bạn sẽ thấy các cảnh báo điển hình chỉ ra đây là một dự án scam: whitepaper chưa hoàn thành và thiếu thông tin của team phát triển.
Sau đó, chỉ qua một đêm, toàn bộ dự án CORBIT, bao gồm cả kênh Telegram, trang web và các trang mạng xã hội của họ đã biến mất.
Scam thông qua các đợt ICO
Cùng với sự phát triển của công nghệ blockchain, ICO trở thành phương pháp gọi vốn đơn giản và tiết kiệm chi phí cho các dự án mới.
Tuy nhiên, ICO cũng tạo ra nhiều cơ hội lừa đảo hơn. Theo một báo cáo vào đầu năm 2021, trong tổng số 1.014 dự án gọi vốn thông qua ICO, có 576 dự án được xác định là scam với tổng thiệt hại ước tính $10.12 tỷ.
Có hai hình thức ICO scam phổ biến.
Hình thức đầu tiên là dự án tung ra một đồng coin scam thực sự, thu hút các nhà đầu tư bằng cách “vẽ” ra một whitelist hấp dẫn, một team dev đầy kinh nghiệm hay roadmap dài hơi hòng tạo ra một viễn cảnh tăng trưởng trong tương lai với chỉ số ROI ấn tượng.
Để rồi, sau khi đã tạo dựng được niềm tin với các nhà đầu tư, dòng tiền đổ về dự án đó thì Bùm! Team dự án biến mất với toàn bộ số vốn của các nhà đầu tư.
Hình thức thứ hai, kẻ lừa đảo sẽ tạo một trang web hoặc tài khoản mạng xã hội giả mạo với những thông tin trùng khớp với 1 đợt ICO thật sự đang diễn ra và chào mời các nhà đầu tư. Với một số nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm hoặc không kiểm tra kỹ thông tin, họ sẽ tham gia ICO thông qua các trang web giả mạo đó và mất tiền cho kẻ lừa đảo mà không nhận được đồng token nào cả.
Vào năm 2017, theo báo cáo của Coindesk, một nhóm scammer đã dùng thủ đoạn tương tự đối với các nhà đầu tư đang tìm cách mua token mới do công ty Kik tung ra. Chỉ trong vòng 40 phút, nhóm lừa đảo này đã thu về hơn $20 triệu.
Tìm hiểu thêm về Hình thức đầu tư siêu lợi nhuận ICO
Mô hình Ponzi
Mô hình Ponzi hay mô hình kim tự tháp, đều là những hình thức đa cấp biến tướng. Trong đó những người tham gia trước tìm cách lôi kéo, dụ dỗ những người mới tham gia vào đầu tư. Bản chất của mô hình này là sử dụng tiền huy động được từ những người tham gia sau để trả lợi nhuận cho người tham gia trước.
Người giới thiệu thường sẽ đưa ra cam kết trả lợi tức cao cho người được giới thiệu và đưa ra những tấm gương đã từng nhận được lợi tức cao trước đây để hấp dẫn họ. Người đến sau này sau khi bị hấp dẫn bởi lợi tức cao sẽ bỏ tiền vào đầu tư và tiếp tục giới thiệu dự án lại cho những người mới.
Đến một lúc nào đó, khi những người đứng đầu dự án nhận thấy đã gom đủ tiền từ các nhà đầu tư và không thể tiếp tục kêu gọi người mới vào mạng lưới được nữa thì mô hình Ponzi sẽ sụp đổ.
Mô hình Ponzi khét tiếng nhất trong lịch sử tiền điện tử phải kể đến Bitconnect. Đây là một sàn cho vay tiền điện tử sinh lãi được cung cấp bởi một công ty có tên là Bitconnect LTD, sở hữu token riêng và tập trung vào việc kiếm được lợi nhuận lớn càng nhanh càng tốt. Bitconnect đã duy trì hoạt động trong một năm cho đến khi bất ngờ nhận lệnh ngừng khẩn cấp của Ủy ban Chứng khoán Texas liên quan đến gian lận và lừa đảo. Sàn này đã ngừng giao dịch nội bộ từ ngày 17/1/2018, khiến cho nhiều nhà đầu tư không thể rút tiền về và hoàn toàn trắng tay.
Vào thời điểm sụp đổ, vốn hóa thị trường của Bitconnect là khoảng $2 tỷ và giá của đồng token là khoảng $320. Trong vòng chưa đầy 24h, nó đã giảm mạnh xuống còn $6 và vốn hóa thị trường giảm xuống còn $40 triệu.
Nhận tín hiệu giao dịch
Trong lừa đảo tín hiệu trading, kẻ lừa đảo thường yêu cầu người theo dõi tham gia các kênh/nhóm Telegram hoặc Discord để nhận được tín hiệu giao dịch. Để tham gia vào các nhóm đó bạn cần phải trả một khoản phí. Lừa đảo ở chỗ các tín hiệu và các nhóm cung cấp tín hiệu giao dịch này hoàn toàn không có giá trị.
Scammer thường sẽ thực hiện với số lượng nhóm rất lớn. Trong 50% số group, họ sẽ dự đoán giá đồng coin nào đó đi lên. Trong một nửa số group còn lại, họ sẽ nói là giá coin đó đi xuống. Vì sự biến động của giá coin, giá có thể đi lên hoặc đi xuống trên thị trường.
Dựa vào kết quả thực tế, scammer chọn các group có kết quả đúng rồi tiếp tục lặp lại các bước trên. Hắn sẽ lặp lại cho đến khi chỉ còn một vài nhóm nhỏ với kết quả dự đoán chính xác qua các bước trên. Lúc này scammer sẽ nói rằng không cho tín hiệu nữa và bạn phải gia nhập vào nhóm VIP, VVIP để tiếp tục nhận tín hiệu với mức giá cắt cổ.
Những người đã bị phụ thuộc vào tín hiệu của scammer sẽ buộc phải tham gia nhóm mới và trả phí để được gia nhập. Một khi đã nhận tiền của bạn, “năng lực dự đoán” của những kẻ này sẽ biến mất.
Bạn nên nhớ rằng, không ai có thể dự đoán chính xác biến động thị trường hay giá một đồng coin sẽ như thế nào. Đừng nên trả phí cho bất cứ hội nhóm tín hiệu nào đưa ra lời khẳng định chắc chắn rằng giá một đồng coin sẽ đi lên hay đi xuống.
Làm sao để nhận biết dự án scam?
Được mời hoặc được yêu cầu mời người khác tham gia đầu tư
Tất cả các sàn giao dịch tiền điện tử uy tín và chính thống đều không vận hành theo mô hình MLM (Multi-Level Marketing). Vậy nên khi bạn được ai đó giới thiệu dự án theo mô hình MLM hoặc được yêu cầu mời người mới tham gia đầu tư dự án để nhận lợi nhuận, hãy tránh xa nó ngay. Đây chắc chắn là một hình thức scam không hề mới nhưng vẫn rất nhiều người bị lừa.
Gửi tin nhắn riêng quảng cáo các cơ hội đầu tư
Dấu hiệu nhận biết scam ở đây là khi một ai đó cố tình gửi tin nhắn riêng cho bạn trên telegram/email/discord để giới thiệu cơ hội kiếm tiền điện tử/tham gia airdrop, private sale,...
Tuy nhiên, các dự án thật sự nghiêm túc và uy tín hầu như không bao giờ gửi tin nhắn riêng cho các nhà đầu tư để kêu gọi vốn hay quảng cáo các ưu đãi đặc biệt. Các chương trình kiểu như vậy sẽ phải được thông báo chính thức trên các kênh thông tin như Telegram, Medium, Twitter,... của dự án và kèm theo chương trình, thể lệ rõ ràng. Hãy kiểm tra thông tin thật kỹ trên trang web và các trang mạng xã hội chính thống của dự án đó.
Đưa ra cam kết lợi nhuận rất cao vượt mức thực tế
Bạn cũng nên cẩn thận với trường hợp này vì đa số các dự án lừa đảo đều tuyên bố, thậm chí là cam kết sẽ mang lại cho bạn mức lợi nhuận khủng, gấp nhiều lần số vốn bạn bỏ ra mà không có bất kỳ rủi ro nào cả.
Hãy nhớ rằng kể cả các chuyên gia, những người đã có kinh nghiệm lâu năm trong thị trường này cũng có thể bị thua lỗ và không thể luôn đảm bảo lợi nhuận cho chính họ, chứ đừng nói đến cam kết mang tiền về cho bạn.
Cách phòng tránh scam
Các chiêu trò scam ngày càng trở nên tinh vi hơn. Nhưng vẫn có những cách để bạn phát hiện ra chúng và phòng tránh bị mất tiền:
Bảo vệ tài khoản của bạn
Bạn cần một ví tiền điện tử đủ an toàn khi bắt đầu tham gia vào thị trường này. Ví nóng thường có nguy cơ bị hack cao hơn, vì vậy ví lạnh được khuyến nghị để sử dụng trong trường hợp này. Hãy luôn giữ private key và passphrase của bạn ở nơi an toàn.
Ngoài ra, hãy luôn bật bảo mật 2FA cho tài khoản của bạn trên các sàn giao dịch. Nếu một dự án/chương trình nào đó yêu cầu bạn cung cấp private key của ví tiền điện tử của mình để tham gia đầu tư, thì đó chắc chắn là scam.
Xem thêm: 15 cách bảo vệ tài khoản Crypto của bạn khỏi hacker
Cẩn thận với các cuộc gọi/email/tin nhắn quảng cáo
Nếu bạn được liên hệ bất ngờ về cơ hội đầu tư tiền điện tử, thì đó có thể là một chiêu trò scam. Đừng click vào bất kỳ đường liên kết đáng ngờ nào, không cung cấp thông tin cá nhân của bạn hoặc chuyển tiền cho các dự án quảng cáo như vậy.
“Liệu nó có quá tốt để trở thành sự thật không?”
Các trò gian lận tiền điện tử thường hứa hẹn tạo ra lợi nhuận cao từ khoản đầu tư ban đầu của bạn. Hãy nhớ rằng không có bữa cơm nào là miễn phí cả.
Rất nhiều người đã phải học hỏi, nghiên cứu không ngừng và chấp nhận thua lỗ thời gian đầu để có kinh nghiệm trong thị trường này. Vậy tại sao bạn lại nghĩ bạn chỉ cần ngồi đó, bỏ tiền ra và có người sẽ tự nguyện nhân đôi, nhân ba số tiền đó cho bạn? Bất kỳ dự án nào hứa hẹn cơ hội đầu tư làm giàu nhanh chóng đều có khả năng lừa đảo.
Dành thời gian nghiên cứu về dự án
Nếu một công ty cố gắng gây áp lực buộc bạn phải nhanh chóng đầu tư, thì công ty đó có khả năng lừa đảo. Một số kẻ lừa đảo thậm chí còn cung cấp tiền thưởng hoặc chiết khấu để thuyết phục bạn đầu tư ngay lập tức. Hãy dành thời gian thực hiện nghiên cứu thật kỹ trước khi đầu tư bất kỳ khoản tiền nào.
Cùng với đó, hãy thường xuyên theo dõi các diễn đàn, cộng đồng nhà đầu tư uy tín và để ý những gì họ nói, đặc biệt nếu nó liên quan đến các từ như “đánh giá”, “lừa đảo” hoặc “khiếu nại”.
Chú ý cơ hội đầu tư trên mạng xã hội
Chú ý đến các cơ hội đầu tư trên mạng xã hội mà có người nổi tiếng tham gia. Một số kẻ lừa đảo sử dụng hình ảnh của những người nổi tiếng - thường không có sự đồng ý của họ, để "chứng thực" và làm cho khoản đầu tư của họ có vẻ hợp pháp hơn.
Thậm chí một số kẻ còn giả mạo tài khoản mạng xã hội của những người nổi tiếng đó để kêu gọi đầu tư, tặng airdrop,... Bạn hãy cẩn thận và kiểm tra kỹ các tài khoản mạng xã hội đó. Có thể sẽ có một vài khác biệt nhỏ trong tên tài khoản chính chủ và tài khoản giả mạo thông qua các chữ cái dễ nhìn nhầm như “m” và “n”, “a” và “e”,...
Nên làm gì khi bị scam?
Nếu bạn nghi ngờ mình đã bị scam hoặc nhận thấy một dự án có vẻ là scam, hãy nhanh chóng rút toàn bộ tài sản của mình về nơi an toàn và khóa ví tiền điện tử/tài khoản sàn giao dịch, đồng thời báo cáo ngay tại:
- FTC tại ReportFraud.ftc.gov.
- Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC).
- Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC).
- Sàn giao dịch tiền điện tử mà bạn đã/đang sử dụng.
Tìm hiểu thêm Ransomware là gì? 3 Cách phòng chống mã độc tống tiền
Kết luận
Khi thị trường tiền điện tử ngày càng phát triển, chắc chắn nó sẽ vẫn là trọng tâm hàng đầu của những kẻ lừa đảo. Việc nhận biết và vượt qua những chiêu trò scam này nghe thì có vẻ dễ dàng, nhưng không nên đánh giá thấp chiến thuật của những kẻ lừa đảo thời hiện đại.
Như vậy, MarginATM đã chia sẻ đến bạn về Scam là gì. Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp bạn có thể phát hiện sớm một vụ scam tiền điện tử và ngăn chặn nó xảy ra với mình. Hãy nhớ rằng chỉ có nỗ lực học hỏi, nâng cao kiến thức không ngừng và có trách nhiệm với mỗi đồng tiền bỏ ra khi đầu tư mới giúp bạn có được lợi nhuận bền vững trong thị trường này.
Đọc thêm: Exit scam là gì? Cách phòng tránh thủ đoạn exit scam